33 / 437
Toplanma Hakkı ve Kolluk Tedbirleri İlişkisi
32
Barışçıl toplanmalara zor kullanarak müdahale edilmesi veya ba-
rışçıl olmayan toplanmalara müdahale ederken orantısız güç kullanıl-
ması, sadece toplanma hakkıyla ilgili on birinci madde değil,
sözleşme-
nin kişi güvenliği hakkını düzenleyen ikinci maddesi, her türlü kötü muameleyi
yasaklayan üçüncü maddesi ve -kullanılan gücün kişinin yaşamını tehlikeye
sokması halinde- yaşam hakkını düzenleyen beşinci maddesi bakımından da
ihlallerin ortaya çıkmasına ve AİHM tarafından taraf devletler aleyhinde ka-
rarlar verilmesine neden olabilmektedir.
38
Toplanma hakkına müdahale
ile ilgili Türkiye hakkında çok sayıda mahkûmiyet kararının verilmiş
olmasının nedeni, mahkeme ve Türk idaresinin konuya bakışındaki
farklılıktır. Kararlara bakıldığında Türk idaresi için, bir toplantı veya
yürüyüş bakımından birincil önemde olan husus bildirim şartının
yerine getirilip getirilmemiş olmasıdır. Bu doğrultuda idare, toplantı
ve gösterileri kanuna uygun olanlar ve kanuna aykırı olanlar ayrımı
çerçevesinde değerlendirmekte ve idari eylem ve işlemler bu değerlen-
dirmeye göre şekillenmektedir. AİHM ise bir toplantı veya yürüyüşü
değerlendirirken öncelikle şiddet veya şiddete çağrı içerip içermeme-
sine ve de demokratik değerleri ortadan kaldırmaya yönelip yönelme-
mesine bakmakta ve bu doğrultuda barışçıl toplanmalar ve barışçıl
olmayan toplanmalar ayrımına gitmektedir. Barışçıl olmayan göste-
riler elbette AİHS’nin on birinci maddesinin korumasından yararla-
namayacaktır. Ancak mahkemeye göre barışçıl toplantılara müdahale
edilmesi demokratik bir toplumda gerekli olmadığı gibi demokratik
toplumun varlığı bakımından bir tehdit de teşkil edebilmektedir.
39
.
Türkiye lehine karara bağlanmış olan bir başvuruda AİHM, bildirim
şartı gerçekleştirilmeden düzenlenen bir gösteride polisin dağılın ih-
tarı üzerine topluluğun saldırıya geçmesinin ve kamuya özel kişilere
ait mallara zarar vermesinin toplanmanın barışçıl niteliğini ortadan
kaldırdığını ve bunun üzerine toplananların zor kullanılarak dağıtıl-
masının on birinci maddeye aykırılık teşkil etmediğini belirtmiştir.
40
Türkiye aleyhine verilen bir kararda ise bildirim şartının gerçekleşti-
rilmemiş olmasının bir yürüyüşün derhal dağıtılmasını gerektirmedi-
ğini, gösterinin barışçıl bir biçimde gerçekleştirildiği durumlarda zor
38
Ümit Kılınç, s. 293.
39
ibid, s. 283.
40
Ziya Ç. Tanyar, s. 607; Kamil Kartal/Türkiye, 29768/03, 16 Aralık 2008.