343 / 437
Uluslararası Hukukta Mânevî Zarar
342
Şöyle ki; metnin “
devletin tüm uluslararası haksız fiilleri, sorumlulu-
ğunu doğurur
”
5
ifadelerini kullanan birinci maddesi, bir uluslararası
haksız fiilin devletin uluslararası sorumluluğunu doğurabilmesi için
iki unsuru içinde barındırıyor olmasını gerekli ve yeterli görmektedir:
haksız fiilin uluslararası hukuk çatısı altında devlete atfedilebilir ol-
ması ve bir uluslararası yükümlülüğün ihlâlini teşkil etmesi.
Evet, zarar unsurunun uluslararası sorumluluğun şartı olmaktan
çıkarılması kavramsal bir devrimdir.
6
Ancak bu devrimin devletin
uluslararası haksız fiili ile meydana getirdiği zararın uluslararası so-
rumluluk mekanizması içindeki merkezî rolünü ve önemini azalttığı-
nı söyleyebilmek mümkün değildir. Zira uluslararası sorumluluğun
şartı olmaktan çıkarılan zarar unsuru, sorumluluğun sonucu haline
getirilmekte ve devletin onarım yükümlülüğünün konusunu teşkil et-
meye devam etmektedir.
7
Başka bir ifade ile, zarar unsuru uluslararası
sorumluluk hukukundan değil, uluslararası sorumluluk kavramının
tanımından çıkarılmıştır
8
ve devletin uluslararası haksız fiilinin huku-
ka aykırı niteliği içinde zımnen var olmaya devam etmektedir.
9
Bilindiği üzere, devletin bir uluslararası haksız fiil ile bir baş-
ka devlet nezdinde meydana getirdiği zarar maddî olabileceği gibi,
mânevî nitelikte de olabilir. Bununla birlikte, günümüze kadar maddî
zarar kavramını ziyâdesiyle irdeleyen uluslararası hukuk doktrininin
mânevî zarar hakkında yeterince kalem oynatmadığı görülmektedir.
5
Draft articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts,
op. cit.
,
madde 1.
6
Alain Pellet, “Remarques sur une révolution inachevée, le projet d’articles de la
Commission du Droit international sur la responsabilité des Etats”,
op. cit.
, ss.
11-12. Pellet, 2001 Metni tarafından ortaya konulan bu değişikliğin uluslararası
sorumluluğun yeniden kavramlaştırılması anlamına geldiğini ifade etmektedir.
Yazara göre, zarar unsurundan arındırılmış bir uluslararası sorumluluk anlayı-
şı daha objektif bir anlayıştır; zira bundan böyle devletlerin uluslararası huku-
ka aykırı fiilleri yarattıkları etkilerden bağımsız olarak sorumluluk doğuracaktır.
Devletlerin uluslararası sorumluluklarının, uluslararası haksız fiillerinin zarar
meydana getirip getirmemesinden bağımsız olarak doğacağı anlayışının benim-
senmesi Brigitte Stern tarafından da uluslararası sorumluluk hukukunda yaşanan
bir başkalaşım telâkki edilmektedir. Brigitte Stern,
op. cit.
, s. 4.
7
Clarisse Barthe-Gay,
op. cit.
, ss. 105-106 ; Bernhard Graefrath,
op. cit.
, s. 42.
8
Alain Pellet, “Remarques sur une révolution inachevée, le projet d’articles de la
Commission du Droit international sur la responsabilité des Etats”,
op. cit.
, s. 12.
9
Dionisio Anzilotti, “La responsabilité internationale des Etats à raisons des dom-
mages soufferts par des étrangers”,
Revue générale de droit international public
, 1906,
Tome XIII, ss. 5-27, s. 13.