345 / 437
Uluslararası Hukukta Mânevî Zarar
344
I. Uluslararası Hukuk Teorisinde Mânevî Zarar
A. Mânevî Zararın Kapsam ve İşlevi
Bir uluslararası haksız fiilden doğan mânevî zarar kavramı ulusla-
rarası hukuk doktrininde açık bir biçimde tanımlanmamakta, kavram
daha ziyâde örneklendirme sûreti ile veya zararın hangi onarım yön-
temine başvurularak giderilebileceği hususu dikkate alınarak tasvir
edilmeye çalışılmaktadır.
Örneğin, Joachim Wolf’a göre “mânevî zarar” anlamına gelen
“maddî olmayan zarar”, eski hale iade veya tazminat yolu ile gideril-
mesi mümkün olmayan, yalnızca tatmin yöntemi ile giderilebilecek
zararı ifade etmektedir.
12
Benzer bir muhakemeden hareket eden Pier-
re André Bissonnette’e göre de, eğer bir uluslararası haksız fiilden do-
ğan zarar tatmin yöntemi ile giderilmesi gereken bir zarar ise mânevî
zarardır.
13
Uluslararası hukukta mânevî zararın tanımının maddî zarar kav-
ramından yola çıkılarak yapıldığı da görülmektedir. Örneğin Bern-
hard Graefrath’a göre maddî zarar para ile ölçülebilen zararı ifade
ederken, mânevî zarar nakdî bir karşılığı olmayan zarardır.
14
Mânevî
zararın para ile ölçülemeyen zarar olduğunu belirten Lars Markerta ve
Elisa Freiburgb’a göre de söz konusu kavram, geniş anlamda, “
bir kişi-
nin mallarına, servetine veya gelirine yönelik olmayan ve dolayısıyla belli bir
pazarın mâl
î
ve ekonomik unsurları dikkate alınarak belirlenemeyecek olan her
türlü zararı”
ifade etmektedir.
15
Benzer şekilde, Stephan Wittich geniş
anlamda mânevî zararın “
ekonomik, mâlî veya paraya çevrilebilir olmayan
”
zararı kapsadığı görüşündedir.
16
12
Joachim Wolf, “Gibt es im Völkerrecht einen einheitlichen Schadensbegriff?”,
Za-
öRV
, 1989, Vol. 403, ss. 403-444, s. 415, aktaran: Stephan Wittich, “Awe of the Gods
and Fear of the Priests: Punitive Damages and the Law of State Responsibility”,
Austrian Review of International and European Law
, 1998, Vol. 3, ss. 101-157, s. 106.
13
Pierre André Bissonnette,
La satisfaction comme mode de réparation en droit internati-
onal
, Genève 1952, s. 3.
14
Bernhard Graefrath,
op. cit.
, s. 20.
15
Lars Markerta & Elisa Freiburgb, “Moral Damages in International Investment
Disputes-On the Search for a Legal Basis and Guiding Principles”,
The Journal of
World Investment & Trade,
2013, Vol. 14, ss. 1-43, s. 3.
16
Yazar, “mânevî zarar” ifadesinin doğru bir ifade olmadığı, “maddî olmayan
zarar” ifadesinin kullanılması gerektiği görüşündedir. Bkz. Stephan Wittich,
“Non-Material Damage and Monetary Reparation in International Law”,
Finnish
Yearbook of International Law
, 2004, Vol. 15, ss. 321-368, s. 329.