dergi 127

Uluslararası Hukukta Mânevî Zarar

348

illerin varlığında mânevî zarar iddiasında bulunabileceği ifade edil-

mektedir.

Temelini uluslararası hukuk doktrini ve içtihadında bulan bu ayrı-

ma, Uluslararası Hukuk Komisyonu’nun Devletlerin Uluslararası Hak-

sız Fiillerinden Kaynaklanan Sorumluluğunu Düzenleyen Maddeler

Metni’nde yer vermediği görülmektedir. Şöyle ki; metnin 36. maddesi

uluslararası haksız fiili işleyen devletin, fiilden doğan zararları gider-

me yükümlülülüğü altında olduğunu belirtmektedir. 31. madde ise so-

rumlu devletin uluslararası haksız fiilinden doğan zararın tamamını

gidermekle yükümlü olduğunu ifade etmekte, bu zararın hem maddî,

hem mânevî zararları kapsadığını hükme bağlamakta ancak doğru-

dan-dolaylı mânevî zarar şeklinde bir ayrım yapmamaktadır.

Bununla birlikte, doğrudan-dolaylı mânevî zarar ayrımı önemli-

dir; zira bu iki farklı zarar türü onarım yöntemleri bakımından farklı

değerlendirmelere tâbi tutulmaktadır, ki bu hususa aşağıdaki satırlar-

da değinilecektir.

B. Mânevî Zarar ve Hukukî Zarar Arasındaki İlişki

Devletlerin uluslararası haksız fiillerinden doğan mânevî zararla-

rı inceleyen bir çalışmanın mânevî zarar ve hukukî zarar arasındaki

ilişki ve ayrıma da değinmesi gerekir. Zira pek çok yazar mânevî za-

rarın hukukî zarar kavramı ile içiçe olduğunu savunmakta, her hukuk

ihlâlinin bir tür mânevî zarar doğurduğunu ileri sürmekte ve böylece

mânevî zararı “hukukî zarar” olarak adlandırmaktadır.

Report of the International Law Commission to the General Assembly on the work

of its forty-fifth session (3 May-23 July 1993),

op. cit.

, s. 78, par. 8. Bununla birlikte,

bazı yazarların, mânevî zararın yalnızca doğrudan zarar şeklinde tezahür edebi-

leceği görüşünde olduklarının belirtilmesi gerekir. Örneğin Franciszek Przetacz-

nik, mânevî zararın yalnızca devlet temsilcilerinin, diplomatik temsilcilerin ve

arşivlerin dokunulmazlıklarının ihlâli halinde veya devletin bayrağına saygısızlık

yapılması durumunda ortaya çıkabileceğini zira yalnızca bu eylemlerin devletin

şeref ve haysiyetine yönelik kastî eylemler olduğunu ileri sürmektedir. Franciszek

Przetacznik,

op. cit.

, s. 919. Başka bir ifade ile, yazara göre devletin vatandaşına

karşı gerçekleştirilen bir uluslararası haksız fiilin devlet nezdinde mânevî zarar

doğurabilmesi mümkün değildir.

Dionisio Anzilotti,

Corso di diritto internazionale,

Rome 1928, s. 439; Pierre André

Bissonnette,

op. cit.

, ss. 68-82; Brigitte Stern,

op. cit.

, s. 26; Brigitte Bollecker-Stern,

préjudice dans la théorie de la responsabilité international

, Paris 1973, s. 49; Jean Com-

bacau & Serge Sur,

Droit international public

, Paris 1995, s. 531; Francisco V. Garcia

Amador, “Sixth Report on International Responsibility”, UN Doc. A/CN.4/134,