344 / 437
TBB Dergisi 2016 (127)
Ceren Zeynep PİRİM
343
Oysa mânevî zarar, sadece uluslararası haksız fiilden zarar gören dev-
leti değil, tüm uluslararası toplumu ilgilendirir; uluslararası barış ve
güvenliğin temininin bu tür zararların en aza indirilmesinden geçtiği
kabul edilir.
10
Elinizdeki çalışma uluslararası hukukta mânevî zarar kavramı-
nı incelemekte ve özellikle, bir uluslararası haksız fiile maruz kalan
devletin uğradığı mânevî zararların maddî yöntemler ile giderilip
giderilemeyeceği meselesine odaklanmaktadır. Zira, aşağıdaki sa-
tırlarda ayrıntılı olarak inceleneceği üzere, uluslararası sorumluluk
doğuran bir fiilden kaynaklanan zararların onarılmasında üç fark-
lı yönteme başvurma imkânı olduğu kabul edilmektedir: eski hale
iade (
restitutio in integrum
; ing.
restitution
; fr.
restitution
), zarar giderim
(ing.
compensation
; fr.
indemnisation
) ve tatmin (mânevî onarım; ing.
satisfaction
; fr.
satisfaction
).
11
Ve uluslararası hukuk doktrini ve içtihat
bir uluslararası haksız fiile maruz kalan devletin maddî zararlarının
eski hale iade ve zarar giderim yöntemleri ile giderilebileceğini, tat-
min yönteminin ise mânevî zararların giderilmesinde devreye gire-
ceğini kabul etmektedir. Mânevî zararların nakdî onarım yöntemleri
ile giderilip giderilemeyeceği meselesi ise doktrinin üzerinde hem-
fikir olmadığı, içtihadın da tutarlılık arzetmediği bir mesele olarak
karşımıza çıkmaktadır.
Buradan hareketle, elinizdeki çalışma öncelikle uluslararası hukuk
teorisinde mânevî zararın kapsam ve işlevini incelemekte (I), ardın-
dan mânevî zarar kavramının tartışıldığı uluslararası içtihada değin-
mekte (II) ve en nihâyetinde, bir uluslararası haksız fiile maruz kalan
devletin mânevî zararının giderilmesinde nakdî onarım yöntemlerine
başvurulup başvurulamayacağı sorusuna yanıt aramaktadır (III).
10
Franciszek Przetacznik, “La Responsabilité internationale de l’Etat à raisons de
préjudices de caractère moral et politique causé à un autre Etat”,
Revue générale
de droit international public
, 1974, ss. 919-974, s. 920. Devletlerin uluslararası hak-
sız fiiller nedeni ile doğrudan veya vatandaşları aracılığı ile uğradıkları mânevi
zararlar ve bu zararların uluslararası barış ve güvenlik üzerindeki etkisi yalnızca
uluslararası hukukçuların değil, devlet ve insan hakları kavramı üzerine çalışan
diğer hukukçuların da ilgisini çekmektedir. Meseleyi uluslararası hukuk bakış açı-
sından farklı bir yaklaşımla değerlendiren bir çalışma için bkz. Elif Küzeci, “Beyaz
Perdede Kara Bir Dönemin Gölgesi: Modernite ve Holokost’u Sinema Aracılığıyla
Anlamak”,
Türkiye Barolar Birliği Dergisi
, 2010, S. 89, ss. 323-354.
11
Hüseyin Pazarcı,
op. cit.
, ss. 430-431.