346 / 437
TBB Dergisi 2016 (127)
Ceren Zeynep PİRİM
345
Tüm bu tasvirlerden hareketle, devletin onur, şeref, haysiyet ve
îtibarını zedeleyen uluslararası haksız fiillerden doğan zararların
mânevî zarar teşkil ettiğini söylemek yanlış olmayacaktır.
17
Zira dev-
let, ulusun onurunun ve hukuk düzeninin kişiselleştirilmiş halidir
ve bu sıfatla mânevî ve siyâsî kişiliğine saygı duyulmasını talep etme
hakkını haizdir.
18
Nitekim, mânevî zarar kavramı Vattel’den bu yana devletin şeref
ve haysiyetine verilen zarar ile ilişkilendirilmekte, temelini Vattel’in
devlet ve uluslararası hukuk anlayışında bulmaktadır. Şöyle ki; Vattel’e
göre, “
her ulus, her egemen ve bağımsız devlet saygı duyulmayı hakeder; zira
insan türünün doğrudan temsilcisidir; bütün dünyevî güçlerden bağımsızdır,
çok sayıda insanı biraraya toplayan alandır ve dolayısıyla, bireylerden daha
önemlidir
”.
19
Vattel’in devlete ilişkin bu temel felsefesinin yirminci yüzyıldan
itibaren pek çok uluslararası hukukçu tarafından da benimsendiği
bilinmektedir. Örneğin Anzilotti’ye göre, maddî zarar ekonomik ve
mülke dair uluslararası hukuk ihlâlleri sonucunda ortaya çıkarken,
mânevî zarar bir devletin onur ve haysiyetinin, kişiliğinin ihlâli so-
nucunda doğmaktadır.
20
Benzer şekilde Paul Fauchille, 1922 yılında
kaleme aldığı eserinde, devletlerin mânevî şahsiyetlerine saygı du-
yulmasını isteme hakları bulunduğunu ifade etmekte ve birbirlerine
karşı mütecaviz tavırlarda bulunmamaları gerektiğini belirtmekte-
dir.
21
Franciszek Przetacznik’e göre de mânevî zarardan kasıt “
yabancı
bir devletin onurunu bilinçli olarak zedelemek, özellikle yabancı devletin resmî
temsilcilerinin kişisel dokunulmazlıklarını, dâimî diplomatik misyonlarının ve
konsüler misyonlarının dokunulmazlıklarını, diplomatik ve konsüler arşivleri-
nin, kuryelerinin, bayrağının ve ulusal sembollerinin dokunulmazlığını ihlâl
etmektir
”.
22
17
Bernhard Graefrath,
op. cit.
, s. 20.
18
Lars Markerta & Elisa Freiburgb,
op. cit.
, ss. 3-4.
19
Emmerich De Vattel,
The Law of Nations or Principles of the Law of Nature applied to
Conduct and Affairs of Nations and Sovereigns
, Traduction by Josepf Chitty, Phila-
delphia 1844, s. 148.
20
Dionisio Anzilotti, “La responsabilité internationale des Etats à raisons des dom-
mages soufferts par des étrangers”,
op. cit.
, ss. 13-14.
21
Paul Fauchille,
Traité de droit international public
, Tome I, Partie I, Paris 1922, s. 474.
22
Franciszek Przetacznik,
op. cit.
, ss. 924-932.