367 / 437
Uluslararası Hukukta Mânevî Zarar
366
minin işlevi, uluslararası haksız fiilin sonucu olarak ortaya çıkan kayıpların
giderilmesidir. […] Zarar giderim, mağdur devletin veya vatandaşlarının mâlî
olarak takdir olunabilir zararını karşılar
”
110
ifadelerinin kullanıldığını ha-
tırlatan yazarlar, doğrudan mânevî zararların doğaları gereği ölçüle-
bilir olmadıklarını ve dolayısıyla zarar giderim yönteminin konusunu
teşkil edemeyeceklerini ifade etmektedir.
111
Benzer şekilde 2001 Metni’ne, metnin resmî yorum notlarına ve
özellikle Uluslararası Hukuk Komisyonu raportörü Gaetano Arangio-
Ruiz’in sunduğu ikinci rapora
112
atıfta bulunan Stephan Wittich, eski
hale iade ve zarar giderim yöntemlerinin yalnızca maddî zararları gi-
dermek amacı ile kullanılabileceklerini, tatmin yönteminin işlevinin
ise mânevî zararların giderilmesi olduğunu belirtmektedir.
113
Wit-
tich, 2001 Metni’nin ilk önerisinin uluslararası haksız fiillerden doğan
maddî ve mânevî zararların giderilmesi hususunda çok açık olduğu-
nu, gerçek kişilerin ve devletlerin uğradıkları mânevî zararların farklı
değerlendirmelere tâbî tutulduğunu ve nakdî onarımın sadece devle-
tin uğradığı maddî zararları değil, devletin ajanlarının ve vatandaşla-
rının uğradığı mânevî zararların giderilmesi için de öngörüldüğünü
tespit etmektedir.
114
Ancak yazara göre metnin son hali ve özellikle 36
110
Draft articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts,
op. cit.
,
commentary to Art. 36, par. 4.
111
Lars Markerta & Elisa Freiburgb,
op. cit.
, s. 7.
112
Arangio-Ruiz’e göre “
zarar giderim, genellikle, mağdur devletin ‘doğrudan’ veya ‘do-
laylı’ olarak uğradığı ‘maddî’ zararları giderme yöntemi olarak tanımlanır. Tatmin ise
genellikle mağdur devletin onur, şeref ve îtibarının zedelenmesi [...] sonucu uğradı-
ğı ‘mânevî’ zararı gidermeye yöneliktir.
”
Second report on State responsibility, by
Mr. Gaetano Arangio-Ruiz, Special Rapporteur,
Yearbook of the International Law
Commission
, 1989, Vol. II, Part One, A/CN.4/425 & Corr.1 and Add.1 & Corr.1.,
s. 3, par. 4. Ancak raportöre göre bu iki kavram, uluslararası sorumluluk huku-
kunda zarar unsuruna ilişkin doğru bir çerçeve ortaya koymaktan uzaktır. Zira
maddî zararlara yönelik olduğu kabul edilen nakdî zarar giderim yönteminin,
aynı zamanda mağdur devletin ajanlarının veya vatandaşlarının uğradığı mânevî
zararları da karşılaması beklenir. Tatmin yönteminin ise, devletin ajanlarının veya
vatandaşlarının uğradığı mânevî zararları değil, devletin kendisinin uğradığı
mânevî
zararları gidereceği kabul edilmelidir. Arangio-Ruiz, buradan hareketle
ve devlet uygulamaları ve doktrin ışığında zarar giderim ve tatmin yöntemlerinin
birbirinden ayrı değerlendirilmeleri gerektiğini ifade etmektedir.
113
Stephan Wittich, “Awe of the Gods and Fear of the Priests: Punitive Damages and
the Law of State Responsibility”,
op. cit.
, s. 104.
114
Stephan Wittich, “Non-Material Damage and Monetary Reparation in Interna-
tional Law”,
op. cit.
, ss. 358-359.