363 / 437
Uluslararası Hukukta Mânevî Zarar
362
Ancak yukarıdaki satırlarda da ifade edildiği üzere, kökenini
Uluslararası Adalet Divanı’nın
Chorzów Fabrikası
kararında bulan ve
Uluslararası Hukuk Komisyonu’nun Devletlerin Uluslararası Hak-
sız Fiillerinden Kaynaklanan Sorumluluğunu Düzenleyen Maddeler
Metni’nin hükme bağladığı diğer iki onarım yönteminin uluslararası
haksız fiillerden doğan mânevî
zararların giderilmesinde kullanılıp
kullanılamayacağı meselesinde uluslararası hukukçuların fikir birliği
içinde olmadıkları görülmektedir.
95
Aşağıdaki satırlarda bu hususta ileri sürülen farklı görüşler in-
celenecek ve bir uluslararası haksız fiilden doğan mânevî zararların,
maddî yöntemler ile giderilip giderilemeyeceği sorusuna yanıt aran-
maya çalışılacaktır.
A. Mânevî Zararın Giderilmesinde Temel Onarım Yöntemi:
Tatmin
Tatmin yöntemi, yalnızca Uluslararası Hukuk Komisyonu’nun
2001 Metni’nde değil, uluslararası sorumluluk hukukunun erken dö-
nemlerinden beri “
eski hale iade ve zarar giderim niteliği taşımayan her türlü
yöntem
” olarak tanımlanmaktadır.
96
Bu çerçevede, zarar giderim yön-
temi, uluslararası haksız fiillerden doğan maddî zararların giderilmesi
amacını taşırken, tatmin yöntemi maddî nitelik taşımayan, mânevî ve
siyâsî zararların giderilmesinde temel onarım yöntemi olarak karşımı-
za çıkmaktadır.
97
Tatmin yönteminin, diğer iki onarım yöntemi ile karşılaştırıldığın-
da kendine özgü bir yöntem olduğu aşikârdır ve uluslararası haksız
fiilden doğan mânevî zararın maddî olmayan niteliği, bu tür zararla-
rın tam olarak ne şekilde giderileceğini tespit eden somut ve yeknesak
kurallar geliştirilmesine engel olmaktadır.
98
Şöyle ki; mânevî zararın
95
Bkz. Lars Markerta & Elisa Freiburgb,
op. cit.
, ss. 6-7.
96
Bernhard Graefrath,
op. cit.
, s. 84.
97
Bkz. Franciszek Przetacznik,
op. cit.
, s. 943 ; Suzan Haasdijk,
op. cit.
, s. 253.
Haasdijk’e göre geniş anlamda tatmin devlete ve vatandaşlarına verilen bütün
maddî olmayan zararların varlığında ve sadece mânevî ve siyâsî zararları gider-
menin de ötesinde bir onarım yöntemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak tat-
min yönteminin katı ve dar yorumu, bu yöntemin devletin vatandaşlarının uğra-
dığı zararların varlığı halinde devreye girmesini engellemektedir. Suzan Haasdi-
jk,
op. cit.
, ss. 255-257.
98
Franciszek Przetacznik,
op. cit.
, s. 944.