365 / 437
Uluslararası Hukukta Mânevî Zarar
364
- haksız fiilin tekrarlanmayacağına dair güvence verilmesi.
104
Bu tedbirler arasında en çok özür dileme yönteminin kullanıldığı
bilinmektedir
105
ve özür dileme, gerçekleştirilen uluslararası haksız fi-
ilin niteliğine göre farklı şekillerde tezahür edebilmektedir. Örneğin
haksız fiili gerçekleştiren devlet tarafından ifade edilen pişmanlık söz-
leri veya haksız fiilin kınanması ya da kendisine karşı haksız fiil ger-
çekleştirilen devletin bayrağının selamlanması sorumlu devletin özür
dilediği anlamına gelen tedbirlerdendir.
106
B. Mânevî Zararın Nakdî Onarım Yöntemleri ile
Giderilebilirliği
Yukarıdaki satırlarda açıklandığı üzere, her uluslararası yüküm-
lülüğün ihlâlinin, ihlâli gerçekleştiren devlet nezdinde onarım yü-
kümlülüğü doğurduğu uluslararası hukukun en klâsik ilkelerinden
biridir. Ve devletlerin uluslararası haksız fiillerinden doğan maddî za-
rarların eski hale iade ve zarar giderim yöntemleri ile, mânevî zararla-
rın ise özür dileme, uluslararası haksız fiili gerçekleştiren kişilerin ce-
zalandırılması ve tartışmalı da olsa haksız fiilin tekrarlanmayacağına
dair güvence verilmesi şekillerinde tezahür eden tatmin yöntemi ile
giderilebileceği hususunda doktrin ve içtihatta herhangi bir tartışma
bulunmamaktadır. Bunun yanı sıra, yine yukarıdaki satırlarda aktarıl-
dığı üzere, devletlerin vatandaşları aracılığı ile uğradıkları yani dolaylı
mânevî zararlarının nakdî yöntemler ile giderilebileceği uluslararası
içtihatta tutarlı bir biçimde ortaya konulmaktadır. Ancak devletin
104
Franciszek Przetacznik,
op. cit.
, s. 944; Bernhard Graefrath,
op. cit.
, s. 84. Devle-
tin uluslararası haksız fiilin tekrarlanmayacağına dair güvence vermesi klâsik
uluslararası hukukta tatmin yönteminin tedbirlerinden biri kabul edilmektedir.
Ancak Uluslararası Hukuk Komisyonu’nun 2001 Metni’nin 30. maddesi, bu tür
güvencelerin tatmin yönteminin bir parçasını mı teşkil ettiği yoksa başlı başına bir
onarım yöntemi mi olduğu sorusunu gündeme getirmiştir. Zira tatmin yöntemini
değil, genel olarak uluslararası haksız fiili gerçekleştiren devletin üzerine düşen
yükümlülükleri düzenleyen 30. maddeye göre uluslararası haksız fiili gerçekleşti-
ren devlet önce bu fiile son vermeli ardından fiilin tekrarlanmayacağına dair gü-
vence vermelidir. Bu çerçevede, “uluslararası haksız fiilin tekrarlanmayacağına
dair güvence vermenin” onarım yöntemleri arasında tam olarak nerede durduğu
tartışmalıdır. Bkz. Clarisse Barthe-Gay,
op. cit.
, s. 113 ve s. 120.
105
Bkz. Richard B. Bilder, “The Role of Apology in International Law and Diplo-
macy”,
Virginia Journal of International Law
, 2006, Vol. 46, n
o
: 3, ss. 433-473.
106
Franciszek Przetacznik,
op. cit.
, ss. 944-946.