366 / 437
TBB Dergisi 2016 (127)
Ceren Zeynep PİRİM
365
uğradığı doğrudan mânevî zararların nakdî onarım yöntemleri ile gi-
derilip giderilemeyeceği, başka bir ifade ile, bu tür zararların varlığı
halinde nakdî onarımın tatmin yönteminin bir parçasını teşkil edip
edemeyeceği tartışmalıdır.
107
Şöyle ki; Uluslararası Hukuk Komisyonu’nun Devletlerin Ulusla-
rarası Haksız Fiillerinden Kaynaklanan Sorumluluğunu Düzenleyen
Maddeler Metni’nin resmî yorum notlarında “
bir uluslararası haksız fiil-
den doğan maddî ve mânevî zararlar, mâlî olarak takdir edilebilir ve dolayısıyla
zarar giderim yolu ile onarılabilir zararlardır. Tatmin ise, zararın mâlî olarak
takdir edilemediği hallerde devlete karşı gerçekleştirilecek onarım yükümlü-
lüğünü teşkil etmektedir. Bu zararların genellikle, yükümlülüğün ihlâlinin
maddî sonuçlarından bağımsız, sembolik bir niteliği vardır
”
108
ifadeleri kul-
lanılmaktadır.
Söz konusu ifadeler, eski hale iade ve zarar giderim yöntemlerinin
devletin maddî zararlarının ve mâlî olarak takdir edilebilir nitelikteki
dolaylı mânevî zararlarının varlığında, tatmin yönteminin ise doğru-
dan mânevî zararların söz konusu olduğu hallerde devreye gireceği
anlamına mı gelmektedir?
Shelton Dinah’a göre, Maddeler Metni’nin resmî yorum notları, so-
rumlu devletin onarım yükümlülüğünün uluslararası haksız fiilden
doğan mevcut zararın ötesine geçen bir yükümlülük olmadığını ve ka-
yıp ile ölçülü ve orantılı olması gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır.
Bu çerçevede, uluslararası haksız fiili gerçekleştiren devletin mağdur
devlete ödemesi gereken onarım bedeli, haksız fiilden doğan zararın
miktarına göre belirlenmelidir. Dolayısıyla Dinah’a göre, zarar gide-
rim yöntemi mağdur devletin yalnızca ölçülebilir kayıplarının tazmi-
ni için kullanılabilecek, uluslararası haksız fiillerden doğan doğrudan
mânevî zararlar, zarar giderim yöntemi ile giderilemeyecektir.
109
LarsMarkerta ve Elisa Freiburgb da aynı görüştedir. 2001Metni’nin
resmî yorum notlarında “
tatmin yönteminin aksine, zarar giderim yönte-
107
Bkz. Stephan Wittich, “Non-Material Damage and Monetary Reparation in Inter-
national Law”,
op. cit.
, s. 351 vd.
108
Draft articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts,
op. cit.
,
s. 106.
109
Shelton Dinah,
op. cit.
, ss. 845-846.