Dergi 128

164

Birleşik Devlet Modeli Olarak Irak Uygulaması

hüküm içermemektedir. 112. maddeye göre, federal hükümet, mevcut

yataklardan çıkartılan petrol ve doğal gaz yönetimini bölgesel hükü-

metleri ve vilayetlerle birlikte yapar. Elde edilen gelir ülkenin tama-

mında nüfus dağılımına göre adaletli bir şekilde dağıtılır. Eski rejim

tarafından haksız bir şekilde mahrum bırakılarak zarara uğratılan

veya sonradan zarar gören bölgelere, tüm bölgelerin de dengeli olarak

kalkınmasını sağlayacak şekilde belirli bir süre için ilave pay verilir.

Bu husus yasayla düzenlenir. Federal hükümet ile petrol üreten bölge

ve vilayet hükümetleri bir araya gelerek, Irak milletine en fazla ya-

rarı sağlayacak şekilde, mevcut en ileri pazarlama ve yatırım ilkeleri

ile teknolojisini kullanarak petrol ve doğal gaz yataklarını geliştirmek

için gerekli strateji ve siyaseti tayin ederler. 112. madde hükmüne ba-

kıldığı zaman bu hüküm yine başarılı gözükmemektedir. Sadece pet-

rol ve doğalgaz düzenlemekle yetinmenin yanı sıra bu hüküm mevcut

yataklardan çıkartılan petrol ve doğalgaz için geçerli olmuştur. Yani

bölgelerde sonradan keşfedilen yataklar ile ilgili açık ve belli bir hü-

küm içermemektedir. Yeni keşfedilen yataklar bölgesel hükümetler

tarafından kullanıldığı takdirde bölgesel hükümetlerinin federal hü-

kümete karşı bir üstünlük sağlayacağı ortaya çıkacaktır. Merkezi otori-

tenin zayıf olması halinde ise ülkenin bölünmezliği tehlikeli bir duru-

ma gelecektir. Irak’ın bugün 530 yerinde petrol ve doğal gaz yatakları

bulunmaktadır. Bunların sadece 115’i kullanılmaktadır. Bugün Petrol

yatak yerlerinin 80’inde yaklaşık 115 milyar varil petrol bulunduğu

tespit edilmiştir. Oysa 415 yer şu ana kadar keşfedilmemiştir ve 215

milyar varil rezerve sahip yatağın bulunduğu takdir edilmektedir.

Irak’a tek bölgesel yönetime sahip olan Kuzey Irak Kürt bölgesi

ile Federal Hükümet arasında petrol ve doğal gaz üretimi konusunda

büyük krizler yaşanmıştır ve halen de bu krizlerin bir kısmı sürmek-

tedir. Bunun da temel sebebi 2005 Anayasası’nda petrol ve doğal gaz

ile olan ilgili hükümlerdir. Gelecekte de Anayasa’nın bu hükümlerinin

bölgelerle federal hükümet arasında anlaşmazlıklara yol açacağı çok

açıktır. Dolayısıyla bu duruma, yani anlaşmazlıklara son verebilmek

için 111. madde hükmünden hareket etmek gerekir. İlgili hükme göre

petrol ve doğal gaz bütün Irak halkının mülküdür. Böylece hiçbir böl-

Bishop Grant, & Anwar Shah, (2008). Fiscal Federalism and Petroleum Resources

in Iraq (No. paper0826). International Center for Public Policy, Andrew Young

School of Policy Studies, Georgia State University. 6.