191 / 545
190
Vergi Mahkemesinin Vergi Kabahatleri Bakımından Kısmi Kabul İçeren İdari İşlem ...
bir idari işlem dolayısıyla vergi mahkemelerine doğrudan tam yargı
davası veya iptal ve tam yargı davalarını birlikte açabilecekleri belirtil-
miştir. Ayrıca hakkı ihlal edilenin ilk önce iptal davası açarak bu dava-
nın karara bağlanması üzerine, belirtilen sürede tam yargı davası da
açabileceği aynı maddede düzenlenmiştir. Özetle, vergi davaları talep
ve sonucuna göre iptal davası veya tam yargı davası şeklinde nitelen-
dirilebilir. Bu durum doktrinde karma görüş olarak gösterilmektedir.
9
Kanımızca da vergi davasının hukuki niteliği talep ve sonuca göre
şekillenmektedir. Talep ve sonuç değerlendirmesi yapıldığında; henüz
tahsil edilmemiş bir vergi borcuna veya cezasına karşı açılan davalar
iptal davası olarak nitelenmektedir. Bunun yanında, tahsili gerçekleş-
miş bir vergi borcuna veya cezasına karşı açılan davalar ise tam yar-
gı davası niteliğini taşımaktadır.
10
Ancak hemen belirtmek gerekir ki,
tahsil edilmiş bir vergi borcuna veya cezasına karşı açılan davalar tam
yargı davası olarak nitelense de vergi mahkemesinin hükmü, özü iti-
bariyle iptal hükmünü de içermektedir. Şöyle ki tahsil edilmiş olan
vergi borcu veya cezasının haksız olduğuna hükmeden vergi mahke-
mesi kararı, bu vergi borcu veya cezasının geri ödenmesinin yanı sıra
özü itibariyle bu borç veya cezanın iptal edilmiş olduğu sonucunu da
doğurur. Bu da vergi mahkemesinin kararlarının, iptal hükmünün so-
nuçlarıyla bağlı olduğu anlamına gelmektedir.
II. İDARİ YARGIDA İPTAL HÜKMÜNÜN SONUÇLARI
İptal davasında mahkeme, hukuka aykırılık halinde işlemin ipta-
line; hukuka aykırılık yoksa da davanın reddine karar verir. Ayrıca,
açık hüküm bulunmasa da mahkemenin, işlemin kısmen iptaline de
karar verebileceği kabul edilmektedir.
11
İptal, dava konusu işlemi, ilk
yapıldığı andan itibaren hükümsüz kılar. Başka bir deyişle, iptal ka-
rarları geçmişe yönelik olarak sonuç doğurur; ancak bu kural, somut
olayın özelliğine göre değerlendirilerek faklı uygulanabilir.
12
Bireysel
bir işlemin iptali ile bu işleme bağlı olarak kurulmuş olan diğer iş-
lemler de hukuki dayanaktan yoksun kalacağından ayrıca belirtilme-
9
Turgut Candan, “Vergi Uyuşmazlıkları ve İdari Davalar”,
Danıştay Dergisi
, Sa:54-
55, 1984, s.31-40.
10
Çağlayan, s.534.
11
Çağlayan, s.465.
12
Turan Yıldırım, İdari Yargı, Beta, Ankara 2008, s.451,452.