192 / 545
191
TBB Dergisi 2017 (128)
Abdullah ÖMERCİOĞLU
si gerekmeksizin iptal hükmünden etkilenir. Dolayısıyla idarenin, bu
yan işlemlere ya hukuki dayanak bulması ya da bunları kaldırması
gerekir.
13
İdari yargı mercii, bir işlem hakkında iptal kararı vermekle yetin-
mek zorundadır; idarenin yerine geçerek işlem tesis edemez. Bu kural
hem Anayasa m.125’te hem de İYUK m.2/2’de açıkça düzenlenmiştir.
Buna ek olarak, yargı idareye emir de veremez
14
; kabul gören kural,
idare yargıcının idareye emir ve direktif veremeyeceği, sadece hukuka
uygunluğu ya da aykırılığı tespit edeceği ilkesidir.
15
Karar, Anayasa m.138/son uyarınca tüm yasama ve yürütme or-
ganları ile idareyi bağlamaktadır. Ayrıca iptal işlemi, davada taraf ol-
mayanlar bakımından da ilgisi bulunmak kaydıyla sonuç doğurur.
İptal kararının yerine getirilmesi; iptal edilen idari işlemin nite-
liğine göre değişiklik arz etmektedir. Bazı durumlarda karar kendili-
ğinden sonuç doğurur. Bu halde idarenin bir işlem yapması gerekmez.
Vergi ödeme emrinin iptal edilmesi hali buna örnek gösterilebilir. Bazı
hallerde ise, idarenin tersine işlem yapması gerekir. Bu duruma özel-
likle olumsuz kararların iptalinde rastlanmaktadır. Diğer hallerde ise,
idarenin, ilgilinin hukuki durumunda değişiklik yapması veya iptal
sebebine bağlı olarak
16
iptale konu işlemi mahkeme kararına göre ye-
nilemesi
17
gerekebilir.
Konumuz açısından değerlendirildiğinde, neticede bir iptal hük-
mü niteliğinde olan vergi kabahati cezasının denetiminde, bir idari
işlem olan vergi cezası geçmişe dönük olarak ortadan kalkar. Dolayı-
sıyla vergi yargılaması sonucunda ortaya çıkan iptal hükmü kendili-
ğinden sonuç doğurmaktadır. Vergi idaresinin, daha önce tesis etmiş
olduğu ceza işlemini geri alması yani idarenin tersine işlem yapması
13
Gözübüyük, s.245.
14
Yargıcın yeni emir verme yetkisi ile ilgili bkz. Franck Moderne, (çev. Ramazan
Çağlayan), “İdari Yargının Yeni Emir Verme (Injonction) Yetkisi Üzerine”,
AÜ-
EHFD
, C.VIII, S:1-2, 2004.
15
Çağlayan, s.466,467.
16
Bir idari işlem, ancak yetki, biçim, neden, konu ya da amaç unsurlarında sakatlık
olması halinde iptal edilir. Detaylı bilgi için bkz. Gözübüyük, s.200-241.
17
İdari işlemin yetki, biçim, neden yönünden iptal edilmesi halinde işlemin yenilen-
mesi, hukuka aykırı sayılmayabilir. Bunlar dışında konu ya da amaç unsurlarında
hukuka aykırılık varsa, idari işlemin esasında sakatlık olacağından, idarenin ipta-
le konu işlemi yenilemesi mümkün olmayacaktır. Çağlayan, s.487.