245 / 545
244
Mülkiyetin Teminat Amacıyla İnançlı İşlemle Devri
hükmen teslim suretiyle teminat verme devirlerini önlemek amacıyla
TMK md.766 (EMK md.690) hükmü sevk edilerek TMK md.979’daki
kural sağlamlaştırılmıştır. Böylece hükmen teslim mülkiyetin geçiril-
mesi konusunda elverişli bir devir şekli sayıldığı halde, taşınır rehini-
nin tesisi için yetersiz kılınmış olmaktadır. Bu durum özellikle kredi
ile iş gören kişiler için elverişsiz olduğundan, iş hayatında kredi sıkın-
tısını giderebilmek için gitgide artan ölçülerde teminat amacıyla satış
şekline başvurulduğu görülmüştür.
47
Burada olağan teminat araçlarından yararlanamayan borçlular,
kredi sağlamak için teminat konusu olan şeylerin mülkiyetini borç
ödeninceye kadar kredi alacaklısına geçirir, işlem genelde satış sözleş-
mesi şeklinde yapılır. Satış bedelini ise alacak miktarı oluşturur. Ala-
caklının bu sözleşme ile bir geri alma hakkı tanımak suretiyle mül-
kiyeti devredilen şeyi borçluya kiralaması da mümkündür, bu halde
kira bedeli de alacağın faizine tekabül eder. Başlangıçta bu tür işlemler
geçersiz sayılmasına rağmen, TMK md.766 hükmüne göre bu teminat
devirlerinin teslim şartlı rehin hükümlerinin dolanılmaması ve baş-
kasına zarar verme kastının olmaması hallerinde inançlı devir sayı-
labileceği kabul edilmiştir.
48
Bir başka ifade ile hükmen teslim yolu ile
mülkiyetin devri üçüncü kişileri zarara sokmak veya taşınır rehini ku-
rallarından kurtulmak amacı ile yapılmışsa, TMK md.766 hükmünün
açık ifadesi ile “mülkiyetin nakli sonuç doğurmaz”.
49
Bu mutlak ifade-
den yapılan işlemin gerek üçüncü kişiler gerekse taraflar için geçersiz
sayılması gerektiği sonucu çıkmaktadır. Böylece mülkiyeti devredenin
alacaklılarını zarara uğratmak amacı ile yapılan işlemin “ahlaka aykı-
rı” (BK md.19) olacağı; taşınır rehini kurallarından kurtulmak amacı
ile yapılan işlemin ise “kanuna karşı hile” olarak yorumlanabileceği
düşüncesiyle, yapılan işlemin sadece üçüncü kişiler için değil, aynı za-
manda taraflar arasında da geçersiz sayılması fikrinin geçerli görüldü-
ğünü söylemek mümkündür.
50
47
Özsunay, s.70; Öztürk, s.73.
48
Özsunay, s.70; Esener bu tip işlemlerin TMK md.766 (EMK md.690) gereğince
batıl ve üçüncü kişilere karşı geçersiz olduğunu savunmaktadır, Esener, s.158.
Feyzioğlu bu tür işlemlerin inançlı işlem olarak kabul edilebileceğini, TMKmd.766
gereğince üçüncü kişilere karşı geçersiz sayılacağı görüşündedir, Feyzioğlu, s.211-
215; aynı yönde Özmen/Özkaya, s.448.
49
Oğuzman/Seliçi/Oktay Özdemir, s.596; Sirmen, s.486.
50
Eski Medeni Kanunun 690.maddesi üçüncü kişileri zarara uğratmak veya taşınır