386 / 545
385
TBB Dergisi 2017 (128)
Hasan DURSUN
Asgari ücretin yasal dayanağını Anayasa oluşturmaktadır. Daha
somut bir deyişle, Anayasanın 2. maddesi
89
ile 49. maddesinin 2. fıkra-
sında
90
asgari ücretin dolaylı dayanakları,
91
55. maddesinde ise dolaysız
dayanağı düzenlemiştir. Anayasanın 55. maddesinde; ücretin emeğin
karşılığı olduğu, Devletin, çalışanların yaptıkları işe uygun adaletli bir
ücret elde etmeleri ve diğer sosyal yardımlardan yararlanmaları için
gerekli tedbirleri alacağı, asgari ücretin tespitinde çalışanların geçim
şartları ile ülkenin ekonomik durumunun
92
da göz önünde bulundu-
rulacağı belirtilmiştir.
Asgari ücretin saptanması yöntemi ise İş Kanununda düzen-
lenmiştir. Gerçekten de 22.5.2003 tarih ve 4857 sayılı İş Kanununun
39. maddesinin 1. fıkrasında; iş sözleşmesi ile çalışan ve bu kanunun
89
Anayasanın 2. maddesinde Türkiye Cumhuriyetinin niteliklerinden birisinin
“sosyal devlet” ilkesi olduğu belirtilmiştir.
90
Anayasanın 49. maddesinin 2. fıkrasında; Devletin, çalışanların hayat seviyesini
yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalışanları korumak ve çalışmayı
desteklemek için gerekli tedbirleri alacağı belirtilmiştir.
91
Anayasanın 2. maddesinde Türkiye Cumhuriyetinin niteliklerinden birisinin
“sosyal devlet” ilkesi olduğunun belirtilmesi ile 49. maddesinin 2. fıkrasında;
Devletin, çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek
için çalışanları korumak ve çalışmayı desteklemek için gerekli tedbirleri alacağı-
nın belirtilmesinden asgari ücret bakımından birtakım sonuçlar çıkarmak olanak-
lıdır. İleride ayrıntılı bir şekilde anlatılacağı üzere sosyal devlet, herkesin asgari
olarak medeni bir yaşam sürmesi için ekonomik ve sosyal hayata müdahale eden
bir devlettir. Devletin ekonomik ve sosyal yaşama müdahale araçlarından birisini
asgari ücret oluşturacağına göre söz konusu ücretin çalışanların uygar bir yaşam
sürmesine yetmesi gerektiği açıktır. Yine saptanan asgari ücretten bir kısım çalı-
şanların yararlandırılıp bir kısmının yararlandırılmaması da sosyal devlet ilkesine
aykırı düşer. Zira sosyal devlet herkesin uygar bir yaşam sürmesine yetecek ölçü-
de ücret almasını gerektirir. Anayasanın 49. maddesinin 2. fıkrasında; Devletin,
çalışanların hayat seviyesini yükseltmek, çalışma hayatını geliştirmek için çalı-
şanları korumak ve çalışmayı desteklemek için gerekli tedbirleri alacağının belir-
tilmesinden ise Devletin sürgit bir şekilde asgari ücretin artırılması yönünde bir
tutum takınması gerektiği sonucu çıkartılabilir. Zira ancak yeterli ölçüde yüksek
ücret ile çalışanların hayat seviyesini yükseltmesi, çalışma hayatını geliştirmek
için çalışanları koruması ve çalışmayı desteklemesi olanaklı olur.
92
Asgari ücretin saptanmasında çalışanların geçim şartları ile ülkenin ekonomik du-
rumunun birlikte dikkate alınması şeklinde eşanlı iki ölçütün belirlenmesi, söz ko-
nusu iki ölçüt “birbirini dışlayacağı” (mutually exclusive) için az sonra görüleceği
açık bir çelişki oluşturur. Ayrıca bu durum asgari ücretin doğasına da aykırılık
oluşturur. Zira asgari ücret özü gereği çalışanların uygar bir yaşam sürmelerine
yetecek ölçüde olması gerektiğinden onun sefalet ücreti olmaması gerekir. Asgari
ücretin saptanmasında, ülkenin ekonomik durumunun dikkate alınması demek,
söz konusu ücretin işçi ve ailesinin medeni bir şekilde geçinmesini sağlayıcı nite-
likte olmasını sağlayıcı bir düzeneğin oluşturulamaması anlamını taşır.