398 / 545
397
TBB Dergisi 2017 (128)
Hasan DURSUN
Cumhuriyetinin niteliklerinden birisi olarak sosyal devlet ilkesi
belirtilmiştir. Sosyal devlet, az önce belirtildiği üzere yurttaşları-
nın asgari bir gelir seviyesine kavuşması için ekonomik, sosyal ve
kültürel yaşama müdahale eden bir devlettir. Asgari ücret adın-
dan da anlaşılacağı üzere yurttaşların “asgari” (en az) bir seviye-
de yaşaması için gerekli olan bir ücret olduğuna göre bu ücretten
vergi alınması sosyal devlet ilkesine aykırılık oluşturmaktadır.
114
- Türkiye’de mevcut uygulamada asgari ücret hesaplanırken yal-
nızca işçinin kendisi dikkate alınmaktadır. Böyle bir uygulama
asgari ücretin tanımına aykırılık oluşturmaktadır. Gerçekten de
günümüzde asgari, bir başka deyişle en az ücret, uygar ve çağcıl
bir toplumda yaşayan orta bir işçinin olağan gereksinimlerini kar-
şılayan, bir başka deyişle,
işçiye ailesi ile birlikte
yaşadığı toplumda
kabul olunabilen bir yaşam düzeyi sağlayan ücrettir.
115
Görüldüğü
üzere asgari ücretin tanımı gereği söz konusu ücret saptanırken
işçinin ailesi ile birlikte dikkate alınması bir zorunluluk göster-
mektedir.
116
- Türkiye’de asgari ücretin içeriği nesnel ölçütler çerçevesinde sap-
tanmamakta, genellikle işveren kesimlerinin ileri sürdükleri “eko-
114
Krş. Gökdere, s. 93-94.
115
Talas, s. 60.
116
Gerçi bu konuda çağcıl ülkeler arasında bir uzlaşı bulunmamaktadır. Kimi ül-
kelerde mevzuat, asgari ücretleri saptamakla yükümlü olan makamlara öncülük
etmektedir. Örneğin Avustralya’nın Quesenberg eyaletinde geçerli yasa, bir işçi-
nin asgari ücretinin kendi mesleğindeki işçilerin normal yaşama koşullarını göz
önünde tutarak sıkıntı yaratmayacak bir yaşama düzeyi sağlayacak yeterlikte ol-
masını öngörmektedir. Güney Avustralya’daki mevzuat, asgari ücretin normal ve
makul gereksinimleri karşılaması gerektiğini belirtmiş, Batı Avustralya’da ise as-
gari ücretin aile yükümlülükleri de göz önünde bulundurularak orta derecede bir
işçiye, memnunluk verici bir orta konfor sağlaması gerektiği ifade edilmiştir. İşte
mevzuatta yer alan bu tanımlar yüzünden üzerinde bir aile yükü bulunan erkekle
hiç kimseye bakmak zorunda olmayan bir kadının gereksinimlerinin hesaplanma-
sında güçlüklerle karşılaşılmıştır. Bununla birlikte ülkelerin saptadığı asgari ücre-
tin sonuçlarını üç kategori altında toplamak olanaklıdır. Bunları; işçinin kıt kanaat
geçinmesi, sağlığını sürdürmesi ile doğal bir yaşam sürmesi ve işçinin belirli bir
konfor düzeyini sağlaması şeklinde üçe ayırmak olanaklıdır. Bkz. Talas, s. 68. Ka-
nımızca bu güçlüklerin altından kalkabilmek için işçi evli olsun veya olmasın işçi
evli ve iki çocuğu olduğu varsayılarak bulunan asgari ücretin işçinin kendisinin,
eşinin ve iki çocuğunun sağlığını sürdürmesini ve doğal bir yaşam sürmesini sağ-
layıcı nitelikte olması esas alınmalıdır. Asgari ücret saptanırken aile unsurunun
dikkate alınması gerektiği hakkında Türk işçi temsilcilerinin doyurucu hukuksal
gerekçeleri için bkz. Gökdere, s. 108-109.