53 / 545
52
Türk Hukukunda Siyasi Haklar ve Siyasi Hakların Kullanılmasının Engellenmesi Suçu
Avrupa Birliği 1994 yılında hazırladığı bir rapor ile Türkiye’ye bu ko-
nuda bir değişiklik önerisinde bulunmuş ancak 1996 yılında TBMM’ye
sunulan böyle bir teklif kabul görmemiştir.
45
2. Seçme, Seçilme ve Siyasi Faaliyette Bulunma Hakkı (m. 67)
İnsanlar vatandaşı oldukları ülkelerin yönetimine seçme ve seçil-
me haklarını kullanarak katılırlar. Bu, temsili demokrasi anlayışının
bir parçasıdır. Seçme hakkı, vatandaşlara (seçmenlere) parlamentoda
kendilerini kimlerin temsil edeceğini veya kimlerin kendilerini yöne-
teceğini belirleme imkânı tanır. Seçilme hakkı ise vatandaşların devlet
yönetimine aktif olarak katılmalarına imkân tanır.
46
Anayasada vatandaşların kanunda gösterilen şartlara uygun ola-
rak seçme, seçilme ve bağımsız olarak yahut bir siyasi parti çatısı altın-
da siyasi faaliyette bulunma ve halk oylamasına katılma hakkına sahip
olduğu belirtilmektedir (m. 67/1). Seçme ve seçilme hakkı, demokratik
devlet yönetiminin “olmazsa olmaz” şartlarındandır. Bu sebeple seçim
hürriyetinin, anayasa ve kanunların belirleyeceği zorunlu haller dışın-
da kısıtlanmaması gerekir.
47
Seçme hakkıyla birlikte anılan ve onun
bütünleyici parçası diyebileceğimiz seçilme hakkı ise Anayasada ay-
rıca düzenlenmektedir. Bu konuda her bir seçimle ilgili, adaylıkların
düzenlendiği bölümlere bakmak gerekir. Türkiye’de kişilerin seçilme
hakkını kullanabileceği üç ayrı platform vardır. Bunlar: TBMM seçim-
leri, Cumhurbaşkanı seçimleri ve mahalli idareler seçimleridir. TBMM
seçimlerinde kişi kendi tercih edeceği herhangi bir seçim çevresinden
bağımsız olarak veya bir siyasi parti çatısı altında milletvekili adayı
olabilir (Milletvekili Seçimi Kanunu m. 12).
48
Mahalli idareler seçim-
lerinde de kişi, yine aynı şekilde bağımsız olarak veya bir siyasi parti
bünyesinde belediye başkanlığı, belediye meclis ve/veya il genel mec-
lis üyeliği için aday olabilir (Mahalli İdareler ile Mahalle Muhtarlıkları
ku, Beta Yayıncılık, 13. Bası, İstanbul, 2013, s. 188.
45
Rona Aybay/Nimet Özbek, Vatandaşlık Hukuku,
İstanbul Bilgi Üniversitesi Ya-
yınları, 4. Baskı, İstanbul, 2015, s. 28-29.
46
Seçme ve seçilme hakkı ile daha fazla bilgi için şu çalışmamızdan faydalanabilirsi-
niz: Yasin Aydoğdu, Seçim Sistemleri ve Türkiye, Adalet Yayınevi, Ankara, 2015,
s. 16-31.
47
Mehmed Akad/Abdullah Dinçkol, 1982 Anayasası ve Anayasa Mahkemesi Ka-
rarları, Der Yayınları, İstanbul, 2007, s. 448.
48
10.6.1983 tarih ve 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu, RG. 13.6.1983, S. 18076.