109 / 405
108
Kanuni Temsilcilerin Amme Borçlarından Sorumluluğu: Kusurlu Sorumluluk...
Giriş
Vergi ve diğer amme alacakları, kamu hizmetlerinin idamesinin
sağlanmasında, demokratik rejimin finanse edilmesinde
1
ve sosyal
adaletin göreceli de olsa gerçekleştirilmesinde etkin bir araç olarak
kabul edilmektedir.
2
Kanun koyucu, zamanında ve yerinde tahsil edil-
mesinde üstün kamu yararı olduğu düşüncesi ile vergi ve diğer amme
alacakları için ayrıcalıklı düzenlemeler öngörmüştür. Bu düzenleme-
lerden biri de, vergiyi doğuran olay kendi şahsında gerçekleşmemesi-
ne rağmen vergi mükellefi ile hukuki veya ekonomik ilişki içinde olan
üçüncü kişilerin vergi mükellefinin vergilendirme ile ilgili maddi ve/
veya şekli ödevlerini yerine getirmesi bakımından vergi idaresine kar-
şı muhatap tutulmasını sağlayan vergi sorumluluğu müessesesidir.
3
Vergi sorumlusu olmak için kural olarak kanuni ehliyet diğer bir ifade
ile fiil ehliyeti şart değildir. Ayrıca, yine kural olarak tüzel kişilerin
vergi sorumlusu olmasında hukuki bir engel yoktur. Diğer yandan,
vergi sorumluluğu kurumunun özel bir görünümü olan kanuni tem-
silcilerin sorumluluğunda, kanuni temsilcinin fiil ehliyetini haiz ol-
ması ve prensip olarak gerçek kişi
4
olması gerekmektedir.
Türk vergi hukukunda kanuni temsilcilerin sorumluluğunu ön-
gören kanun maddelerinin hukuki nitelikleri, kapsamları ve koşulları
uygulamada
5
ve doktrinde yıllardan beri tartışılan ve birçok kez deği-
1
Nami Çağan, (1982), Anayasa Tasarısında Vergi ve Benzeri Yükümlülükler, Vergi
Dünyası, Maliye Uzmanları Derneği Yayını, Sayı:13, Eylül, s. 30; Nami Çağan,
(1980), Demokratik Sosyal Hukuk Devletinde Vergilendirme, Ankara Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 37, sayı:1-4, s. 130.
2
Kişiler yönünden bakıldığında ise vergi ve diğer amme alacakları, demokrasinin
bedeli ve daha açık bir ifade ile demokratik toplumda hak ve özgürlüklerin insan
haklarına yaraşır şekilde kullanılması için gerekli ortamın sağlanmasına anonim
katılma payı olarak nitelendirilebilir. Billur Yaltı Soydan, (2002), İnsan Haklarının
Vergi Hukuku Pratiği: Adil Yargılanma Hakkının Vergi Davalarında Uygulana-
bilirliği, Vergi Dünyası, Sayı: 254, Ekim, s. 100.
3
Adnan Gerçek, (2015), Kamu Alacaklarının Takip ve Tahsil Hukuku, 4. Bası, Ekin
Yayınevi, Bursa, s. 35. Vergi Sorumluluğunun hukuki niteliğine ilişkin ayrıntı-
lı bilgi için bkz. Mustafa Akkaya, (1997), Vergi Sorumlusunun Vergi Yargısı ve
Vergi İdaresi Karşısındaki Konumu,
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,
Cilt:46 Sayı:1-4, s. 185-208.
4
İstisnası 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 359/2 fıkrası.
5
Hukuki meselenin ciddiyetine ilişkin olarak Danıştay Dairelerinin kararları ışı-
ğında öz bir analiz için bkz. Nihal Saban, (2013), Vergi Usul Kanunu Madde 10:
Olgu ve Dil, Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan,
Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Hukuk Araştırmaları Dergisi
, Cilt:19 Sayı:2, s. 271-281.