Dergi 129

163

TBB Dergisi 2017 (129)

Hüseyin Can AKSOY

I. İsviçre Hukukunda Hayvanların Hukuki Konumu

Yapılan tüm bu yasal düzenlemelerin temel felsefesini “Hayvanlar

eşya değildir.” hükmünü getiren İMK m. 641a/1 düzenlemesi ortaya

koymaktadır. Ancak hüküm hayvanların statüsünün ne olduğundan

ziyade ne olmadığını ortaya koyduğundan, hükmün yürürlüğe girme-

sinin ardından İsviçre hukukunda hayvanların statüsüne ilişkin çeşit-

li görüşler ileri sürülmüştür. Kanunun gerekçesine göre, İMK m. 641a

hükmünü kaleme alan kanun koyucu, toplumsal bir beklentiye cevap

vermekle birlikte aslında doğrudan doğruya herhangi hukuki değişiklik

yapmamıştır.

Zira yalnızca bildirici nitelikte olan bu hüküm eşya hu-

kuku anlamında yeni bir kategori yaratmamıştır. Bu çerçevede, hakkın

konuları ve süjeleri (kişiler) arasında yapılan klasik ayrımda hayvanlar

hala hakkın konuları (hukuk nesneleri) kapsamında yer alacaktır.

Zira

aynı maddenin ikinci fıkrasına göre, “Hayvanlara ilişkin özel düzenle-

me bulunmayan hallerde, bunlara eşyalara ilişkin hükümler uygulanır.”

Buna göre, hayvanların hukuki konumunu iyileştirmeyi amaçlayan İMK 641a

hükmü, hayvanın malikine, mülkiyet hakkını yalnızca hukuk düzeninin sınırları

içerisinde kullanabileceğini söylemektedir. BB1 2002, 4168.

BB1 2002, 4168. Aynı görüşte bkz. CHK-Arnet/Belser, Art. 641a, N.2; Ombline de

Poret, Le statut de l’animal en droit civil, Schulthess, Zürich 2006, N. 381; Eveli-

ne Schneider Kayasseh, Haftung bei Verletzung oder Tötung eines Tieres - un-

ter besonderer Berücksichtigung des Schweizerischen und U.S. Amerikanischen

Rechts, Schulthess, Zürich 2009, s. 26; Michel/Schneider Kayasseh, s. 20. İsviçre

Federal Mahkemesi, 1989 tarihli bir kararında, hayvanların insanlar ile türdeş

(“Mitgeschöpf”) olduğunu kabul etmiştir. Buna göre, hak sahibi olmadıklarından

hayvanlar hâlâ hakkın konusu (hukuk nesnesi) sayılsalar da, bunların hukuki ko-

numu diğer eşyalardan farklıdır. Zira bunlar yaşayan ve hisseden, insanlar ile

türdeş varlıklar olmaları sebebiyle korunmalıdırlar. BGE 115 IV 248, 254. Türk

hukukunda hayvanların hukuki konumu hakkında bkz. Cengiz Koçhisarlıoğlu /

Özlem Söğütlü Erişgin, “Hayvanın Hukuki Konumu”, Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e

Armağan,

Yaşar Üniversitesi E- Dergisi

, C. 2, İzmir 2013, s. 1691-1724, s. 1710 vd.

Hayvanların eşya olmadığını; fakat kanunlarda özel hüküm bulunmayan hallerde

eşyalara ilişkin hükümlerin hayvanlar bakımından da uygulanacağını ifade eden

tek yasal düzenleme İsviçre Hukukuna özgü değildir. Örneğin, bu ilke, 1988 yı-

lından bu yana Avusturya Hukukunda (§ 285a ABGB), 1990 yılından bu yana ise

Alman Hukukunda (§ 90a Tiere BGB) kabul edilmektedir. BB1 2002, 4167. Benzer

şekilde, hayvanın maddi değerini aşan tedavi masraflarının talep edilebileceği il-

kesi de Avusturya ve Alman hukuklarında kabul edilmektedir. BB1 2002, 4168.

Hayvanların hukuki konumuna ilişkin olarak İMK m. 641a hükmünün kabul edil-

mesi, İBK’nın 42. ve 43. maddelerinde de değişikliğe gidilmesi sonucunu doğur-

muştur. Müller Christoph, CHK- Handkommentar zum Schweizer Privatrecht,

Obligationenrecht, Allgemeine Bestimmungen, Art. 1-183 OR, (Andreas Fürrer /

Anton K. Schnyder (ed.)), Schulthess, Zürich 2012, Art. 42 OR, N. 16. Ancak ZGB

641a hükmü, İBK m. 42/3 ve 42/1

bis

hükümlerinden farklı olarak, hayvanın ev

ortamında tutulup tutulmadığından veya ticari amaçla bakılıp bakılmadığından