Dergi 129

298

Anasyonel Hukuk Kuralları ve Uygulama Alanı

iş yerlerin farklı ülkelerde olması veya sözleşmede kararlaştırılan ifa

yerinin yurt dışında olması ticaret hayatında sıklıkla karşılaşılan du-

rumlardandır. Dolayısıyla, ticari ilişki ağında çoğunlukla milletlerara-

sı unsur taşıyan sözleşmeler kurulmaktadır.

Belirtmek gerekir ki, milletlerarası sözleşme kavramının tanım-

lanması bakımından Türk doktrininde görüş birliği bulunmamakta-

dır.

Klasik görüş uyarınca, sözleşme konusu, ikametgâh, vatandaş-

lık gibi öğelerde yabancılık unsurunun bulunması halinde sözleşme

milletlerarası sözleşme olarak nitelendirilir. Diğer görüş

uyarınca ise,

milletlerarası ticaretin yarar alanına giren tüm sözleşmeler, içinde kla-

sik görüş uyarınca aranan bir yabancılık unsuru barındırmasa dahi,

milletlerarası sözleşme olarak nitelendirilecektir. Bu görüşlere ilişkin

eleştiriler ve öneriler çalışmanın sınırları dışında olacağından, burada

yalnızca doktrindeki tartışmaya değinilmekle yetinilmiştir.

Genel prensip olarak, milletlerarası unsurlu sözleşmelerde taraf-

lar sözleşmeye uygulanacak hukuku serbestçe belirleyebilirler.

serbesti kimi hukuk düzenlerince işçi, tüketici gibi iktisaden daha za-

yıf konumda olan tarafın korunması amacıyla veya sözleşme konusu

ile uygulanacak hukuk arasında makul bir bağlantı kurmak amacıyla

sınırlandırılmış olabilir. Tarafların sözleşmeye uygulanacak hukuku

belirlemediği veya belirleme yetkisine sahip olmadığı durumlarda ka-

nunlar ihtilafı kuralları ile sözleşme statüsü belirlenir.

Sözleşmeye uygulanacak hukuk taraflar arasındaki menfaat den-

gesini etkiler. Uygulanacak olan hukuka yabancı olan taraf sözleşme-

nin tabi olduğu kuralları rahatlıkla öngöremez. Hukuk kurallarının,

konuşulan dillerin farklı olması, uygulamadaki yorum farkları olası

uyuşmazlıkların çözümü için yapılan savunma ve işlem masraflarını

Aysel Çelikel/Bahadır Erdem, Milletlerarası Özel Hukuk, Beta Yayınları, 13.

Bası, İstanbul, 2014, s. 692.

Doktrinde Cemal Şanlı’nın görüşü bu yöndedir. Cemal Şanlı, Milletlerarası Tah-

kimde Esasa Uygulanacak Hukuk, Ankara, 1986, s. 31 vd. Aktaran: Çelikel /

Erdem, s. 692, dipnot 229.

Tarafların sözleşmeye uygulanacak hukuku serbestçe belirleyebilmesi prensibine

örnek teşkil eden bazı hükümler şöyledir: 27.11.2007 tarihli 5718 sayılı Milletlerara-

sı Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun m. 24, Alman Milletlerarası Özel

Hukuk Kanunu m. 27, 1987 tarihli İsviçre Milletlerarası Özel Hukuka Dair Fede-

ral Kanun m. 116, 1980 tarihli Akdi Borçlara Uygulanacak Hukuka İlişkin Roma

Sözleşmesi m. 3, 4.7.2008 tarihli Akdi Borçlara Uygulanacak Hukuka İlişkin Roma

Tüzüğü m. 3, Amerika Birleşik Devletleri, İkinci Restatement paragraf 187 (1).