Dergi 129

Yargılanan Vicdanî Ret Hakkı

C. Vicdanî Itirazın Sorgulanması

Birlesmis Milletler Insan Hakları Komisyonu 1998 / 77 sayılı ka-

rarıyla vicdanî reddin devletler tarafından yapılacak sorgulamaya

gerek olmadan geçerli oldugunu, ancak eger bir sorgulama olacaksa

da bunun bagımsız ve tarafsız bir karar merci tarafından yapılması

gerektigini belirtmistir

Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi ise vicdanî ret hakkının

sorgulanmasına iliskin vicdanî ret talebini karara baglayacak ilk mer-

ci olan otoritenin sivil, tarafsız ve bagımsız olması gerektigi ve bu oto-

ritenin kararlarının aynı nitelikleri tasıyan baska bir merci tarafından

denetlenmesi gerektigi, ardından en az bir bagımsız yargı organı tara-

fından daha denetime tâbi tutulması gerektigini belirtmistir

Vicdanî reddi ulusal mevzuatlarında da hak olarak tanıyan Avru-

pa Birligi üyesi devletlerde ise vicdanî itirazları degerlendirme yetkisi

genelde özel komiteler, heyetler, mahkemeler ya da baska merciiler gibi

sivil makamlara bırakılmıs durumdadır. Buna örnek olarak Alman-

ya’daki Kontrol Komisyonu verilebilir. Kontrol Komisyonu, vicdanî

ret talepleri hakkında karar vermektedir. Bu makamın kararları itirazı

kabil olup üst merci olan Kontrol Heyeti, kararı inceler. Heyet’in kara-

rına da itiraz edilebilir ve bu halde, Danıstay son ve kesin karar merci-

idir

. Burada önemli olan, bireyin samimiyetini, kanaat veya inançla-

rı ile yasantısının paralelligini degerlendirebilecek nitelige sahip sivil,

bagımsız, tarafsız ve bilimsel bir mekanizmanın yaratılmasıdır. Bu

mekanizmanın hangi nitelikleri tasıması veya kimlerden tesekkül et-

mesi gerektigi gibi ayrıntılar ise yasa ile gösterilmis olmalıdır.

İç hukukumuzdaki duruma geldigimizde, vicdanî redde

iliskin bir yasal düzenleme olmadıgı gibi haliyle vicdanî itirazın

degerlendirilmesine yönelik bir mekanizma da mevcut degildir.

Vicdanî reddin AIHM tarafından bir hak olarak tanınması geregi ola-

rak hâkimlerin karsısına bu hususa iliskin davalar gelmektedir. Karar-

larda ise hâkimler, vicdanî ret sorgulaması yapıp hükümkurmaktadır-

lar. Belirtildigi gibi inceleme konusunu teskil eden hususun inançlar

Brett, s. 253.

Demir, s. 262.

Ayrıntılı bilgi için bknz: Demir, s. 271.