Dergi 130

423

TBB Dergisi 2017 (130)

Uğur BAYILLIOĞLU

Filipinler’in başvurusu üzerine BMDHS’nin Ek VII. kısmı çerçeve-

sinde bir hakemlik mahkemesi oluşturulmuştur.

Filipinler’in başvurusunda, üç adet temel ve birbiriyle bağlantılı

talep bulunmaktadır.

Bunlardan ilki, Çin’in “dokuz kısa çizgili hat”

olarak Türkçeye çevrilebilecek, kısmen “büyük u” harfine kısmen de

“büyük v” harfine benzeyen ve tarihi haklar iddiasıyla bütün Güney

Çin Denizi’ni içine alan hattın geçersizliğine hükmedilmesidir. İkin-

cisi, Çin’in iddialarını dayandırdığı Güney Çin Denizi’ndeki birçok

adasal yapının hukuken ada olmadığı, BMDHS’nin 121/3. maddesi

çerçevesinde kaya olduğu veya cezir yüksekliği olduğunun tespiti ve

böylece bu adasal yapıların münhasır ekonomik bölge ve kıta sahan-

lıkları haklarının bulunmadığına hükmedilmesidir. Üçüncü olarak da

BMDHS ve uluslararası hukuka aykırı şekilde Çin’in, Filipinler’in ege-

men haklarını kullanmasını engellediğine hükmedilmesidir.

Filipinler’in Hakemlik Mahkemesi’nden nihai talepleri de 15 baş-

lık altında toplanmıştır.

Bunlardan 3, 4, 6 ve 7. başlıkların altında-

ki talepleri, konumuz açısından önemlidir. Gerçekten de Filipinler’in

3. başlık altındaki talebi, Scarborough sığlığının münhasır ekonomik

bölge ve kıta sahanlığına sahip olmadığına hükmedilmesidir. Yine 7.

başlık altında, coğrafi açıdan Spratly adaları kapsamına giren, John-

son resifi, Cuarteron resifi ve Fiery Cross resifinin münhasır ekonomik

bölge ve kıta sahanlığına sahip olmadıklarına hükmedilmesi talep

edilmiştir. Yani Filipinler’in söz konusu iki başlık altındaki talepleri,

söz konusu adasal yapıların, BMDHS’nin 121/1. maddesi çerçevesin-

de hukuken ada olmadığı, 121/3. madde çerçevesinde hukuken kaya

olduğu ve dolayısıyla münhasır ekonomik bölge ve kıta sahanlığına

sahip olmadıklarının Hakemlik Mahkemesi tarafından tespitini sağ-

lamaya yöneliktir. Filipinler’in 4. başlık altındaki talebi ise Mischief

resifi, Second Thomas refisi ve Subi resifinin, cezir yüksekliği olduğu

ve dolayısıyla karasuları, münhasır ekonomik bölge ve kıta sahanlığı-

na sahip olamayacaklarının tespitidir. 6. başlık altında ise Gaven resifi

Söz konusu uyuşmazlıkta, Daimi Hakemlik Mahkemesi’nin sekreterya hizmetin-

den yararlanılmıştır. Daimi Hakemlik Mahkemesi olarak anılan müessese daimi

bir mahkeme ve yargıç kürsüsüne sahip değildir. Uluslararası Büro adında daimi

bir sekreterlik ve idari kuruluştur ve taraflara her davada ad hoc mahkeme kurul-

masında ve davanın bu mahkeme tarafından yürütülmesinde yardımcı olur. Bkz:

Beyza Özturanlı, Devletlerarası Tahkim, Seçkin, 2016, s. 47–48.

Memorial of the Philippines, Volume: 1, para, 1,7.

Ibid, s. 271 – 272.