427 / 457
426
Güney Çin Denizi Tahkiminde Hakemlik Mahkemesi’nin İnsanlığın Ortak Mirası ...
lığı ve münhasır ekonomik bölgedir. Bitişik bölge, BMDHS’nin 33/2.
maddesine göre karasularının ölçülmeye başlandığı esas hatlardan
itibaren 24 mile kadar uzanabilir. Aslında açık deniz alanı oluşturan
bu alanda sahildar devlet, gümrük, maliye, sağlık ve göç konuların-
da kendi ulusal hukuk düzenlemelerine aykırı fiilleri önleme ve ceza-
landırma yetkilerine sahip kılınmıştır (BMDHS m. 33/1–a ve b). Yine
BMDHS’nin 303.maddesi, arkeolojik ve tarihi eser oluşturan eşyaların
ticaretinin önlenmesi için bitişik bölgede sahildar devletlere birtakım
yetkiler vermiştir.
Kıta sahanlığı ise sahildar devlete, BMDHS’nin 76/1. maddesine
göre karasularının ölçülmeye başlandığı esas hatlardan itibaren kural
olarak 200 mile, 76. maddenin 4 ve 6. fıkralarındaki jeolojik şartların
karşılanması halinde ise 350 mile kadar uzanan deniz alanının deniz
yatağı ve toprak altında bulunan doğal kaynaklar üzerinde ekonomik
nitelikte bir takım yetkilerin verildiği bir deniz alanıdır. Söz konusu
yetkiler, BMDHS’nin 77. maddesine göre bu alandaki canlı ve cansız
kaynakları araştırma ve işletmedir.
Münhasır ekonomik bölge ise BMDHS’nin 57. maddesine göre
karasularının ölçülmeye başlandığı esas hatlardan itibaren, 200 mile
kadar uzanabilir. Bu deniz alanında sahildar devlete verilen hak ve
yetkiler yine ekonomik nitelikte olup, BMDHS’nin 56. maddesine göre
deniz yatağı üzerindeki sularda, deniz yataklarında ve bunların top-
rak altında bulunan canlı ve cansız doğal kaynakların araştırılması,
işletilmesi, korunması ve yönetimidir.
Kıta sahanlığı ve münhasır ekonomik bölgede, sahildar devletlere
verilen haklar dışında, söz konusu deniz alanları açık deniz rejimine
tabidir ve diğer devletler açık deniz serbestilerinden faydalanabilecek-
lerdir (BMDHS m 58 ve 78–79).
BMDHS’de uluslararası deniz yatağı, özel bir rejim altına konul-
muştur. Gerçekten de BMDHS’nin henüz 1/1.maddesinde, ulusal yet-
ki sınırları ötesindeki deniz yatakları ve bunların toprak altı, “Bölge”
olarak tanımlanmıştır. Dolayısıyla devletin deniz ülkesini oluşturan
deniz alanları ile devletlerin deniz yatağı ve bunun toprak altında yet-
kili oldukları alanlar dışında kalan açık deniz alanının deniz yatağı
ve toprak altı, “Bölge” olarak adlandırılan uluslararası deniz yatağını