131

TBB Dergisi 2017 (131)

Kahan Onur ARSLAN

1) Genel (Kolektif) Yararlanma

Genel yararlanma, kamu mallarından tahsisi amaçları çerçevesin-

de, objektif olarak belirlenmiş statülerdeki kişilerce, hukuki olarak ki-

şiselleştirilmiş bir sıfata sahip olmak gerekmeksizin yararlanma olarak

tanımlanabilir.

Genel yararlanmanın temel hak ve özgürlüklerle doğrudan ilgi-

si vardır. İdare genel yararlanmaya tabi malların kişilerce kullanılıp

kullanılmayacağına karar vermesi hukuka aykırılık teşkil eder. Çünkü

kamu mallarından genel yararlanma ile kastedilen kamu mallarının

tahsisi amacına uygun bir şekilde herkes tarafından yararlanılması-

dır.

Kişilerin temel hak ve özgürlüklerini kullanmaları sonucu orta-

ya çıkan genel yararlanma için kişilerin, izin almak, sözleşme yapmak

gibi idare ile özel bir hukuki ilişkiye girmelerine gerek yoktur.

Genel

yararlanma özellikle deniz, göl, nehirler, kıyılar, yollar, meydanlar,

parklar gibi orta mallarında görülür.

Çünkü orta mallarının temel öl-

çütü zaten ortak ve genel yararlanmaya sahip olmaktır.

Genel yararlanmanın hukuki rejimini belirleyen üç temel ilke var-

dır. Bunlar: “serbestlik ilkesi”, “eşitlik ilkesi” ve “yararlanmanın karşı-

lıksız olması ilkesi” olarak adlandırılabilirler.

a. Serbestlik İlkesi

Serbestlik ilkesi kamunun doğrudan kullanımına tahsis edilmiş

mallarının kamu tarafından genel ve ortak bir şekilde kullanımının

kural olarak izne bağlanamamasını ifade eder. Bu anlamda genel ya-

rarlanma bir hak olarak da değerlendirilebilir.

Örneğin bir kişinin

kaldırımda yürümek için, parkta oturmak için, denize girmek için, ne-

hirde veya gölde balık tutmak için hiçbir makamdan ya da kişiden izin

almasına gerek yoktur.

Ancak kamu yararına yönelik olmakla birlikte ticari nitelik taşı-

Yıldırım/Yasin/Karan ve diğerleri, s. 535.

Giritli/Bilgen/Akgüner/Berk, s. 878.

Gözübüyük/Tan, s. 1131.

Gözler/Kaplan, s. 700.

Yıldırım/Yasin/Karan ve diğerleri, s. 535.

Pertev Bilgen’e ait olduğu ileri sürülen bu görüş için bkz. Yıldırım/Yasin/Karan

ve diğerleri, s. 535, Gözübüyük/Tan, s. 1132.