dergi 132

186

Türk Aile Hukukunda Toplumsal Cinsiyet Rolleri

Cinsiyet

(sex)

kavramı, esasen fizyolojik ve/veya genetik özellik-

lere karşılık gelen biyolojik bir kategoriyi ifade eder. Biyolojik olarak

insanlar, eriller ve dişiler olarak ayrılır. Buna karşın “erkek” ve “ka-

dın” biyolojik değil, kültürel kategorilerdir ve cinsiyet kavramı cinsler

arasındaki eşitsiz ilişkileri açıklamak için yetersizdir. Bu eşitsiz ilişki-

lerin toplumsal bağlamlarına ve anlamlarına dikkat çeken, cinsiyetin

sadece biyolojik bir özellik olarak algılanmasını reddeden toplumsal

cinsiyet

(gender)

kavramı, bu alandaki tartışmalara yeni bir boyut kata-

rak feminist kuramcılar tarafından kullanılmıştır.

Bu iki kavram ara-

sındaki ayrımda; biyolojik cinsiyet eril ve dişil arasındaki gerçek/tabii

farklılıklara karşılık gelirken, toplumsal cinsiyet toplum içinde yaratıl-

mış bir nevi yapay/suni farklılıkları ifade eder. Toplumsal cinsiyet, bir

“cinsiyet konumu” ya da “cins kimliği”dir. Cinsiyet farklılığını belirle-

mekle birlikte, aynı zamanda cinsler arasındaki eşitsiz güç ilişkilerini

de belirler.

Toplum içinde yaşam biçimlerini belirleyen ve birbirini besler şe-

kilde toplum içindeki yaşam biçimleri tarafından şekillendirilen bir

olguyu ifade etmek için toplumsal cinsiyet kavramı kullanılmaktadır.

Biyolojik cinsiyetten farklı olarak, kadınla erkeğin sosyal ve kültürel

açıdan tanımlanmasını, toplumların bu iki cinsi birbirinden ayırt etme

biçimini, onlara verdiği toplumsal rolleri anlatmak için kapsayıcı bir

kavramdır. Aynı zamanda kadınlar ve erkekler arasındaki güç ilişkile-

rini anlamaya, eşitsizlikleri sorgulamaya yarar.

Toplumsal cinsiyet, toplumsal ve kültürel olarak belirlendiğinden,

içeriği toplumdan topluma ve tarihsel olarak da değişmiştir. Biyolojik

cinsiyetin ayrımını sağlayan ölçütler tarih boyunca aynı kalmış olma-

sına karşın, toplumsal cinsiyeti belirleyen ölçütler, diğer bir ifadeyle

“erkeksi” ve “kadınsı” özellikler daima değişim içerisinde olmuştur.

Biyolojik cinsiyet ve toplumsal cinsiyet ölçütlerindeki farklılığı açıkla-

mak için klasik Atina kadınlarıyla modern Atina kadınlarını karşılaş-

tıran küçük bir örnek dahi bunun anlaşılmasını kolaylaştırmaktadır.

Klasik Atina’da modern Atina’da olduğu gibi dişilerin kromozom-

Serpil Sancar, Erkeklik: İmkânsız İktidar Ailede, Piyasada ve Sokakta Erkekler, s.

176.

Fatmagül Berktay

Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın, Metis Yay., B. 4, İstanbul

2012, s. 16.

Ecevit

Toplumsal Cinsiyet Sosyolojisine Başlangıç, s. 2-25.