234 / 417
233
TBB Dergisi 2017 (132)
Ahmet Fatih ÖZKAN
Uzmanlık (ihtisas) mahkemeleri; alanında derin bilgi ve tecrübe
sahibi hâkimlerden oluşan, bünyelerinde mahkemeye yardımcı ola-
bilecek uzmanların da görev yapabileceği, yalnızca belli başlı dava
türlerini inceleyen ve bu nedenle daha hızlı kararlar verebilen, en ni-
hayetinde adaletin daha etkili olarak dağıtılabileceği mahkemelerdir.
4
Türkiye’de hâlihazırda “
asliye ticaret mahkemeleri
”, “
fikri ve sınaî haklar
mahkemeleri
”, “
tüketici mahkemeleri
”, “
aile mahkemeleri
”, “
iş mahkemeleri
”,
“
icra mahkemeleri
”, “
kadastro mahkemeleri
”, “çocuk mahkemeleri”, “
trafik
mahkemeleri
” gibi uzmanlık mahkemeleri görev yapmaktadır. Uzman-
lık mahkemeleri bir ülkenin ihtiyaçları uyarınca, özellikle de önem
atfettiği konulara ilişkin olarak kurulmaktadır. Örneğin Türkiye’de
olmayan bir uzmanlık mahkemesi türü olarak İsveç’te çevre mahke-
meleri, Avusturya’da ise göç ve iltica mahkemeleri bulunmaktadır.
5
masını savunmuş ve bunu gerçekleştirmek üzere rekabet uzmanlık mahkemeleri-
nin veya yüksek mahkemelerde rekabet hukukundan doğan davalara bakan özel
dairelerin oluşturulması teklif etmişlerdir. Ancak bu gibi öneriler çoğu zaman üs-
tünkörü kalmış ve etraflıca tartışılmamıştır. Örneğin bu mahkemelerin adli yargı
bünyesinde mi idari yargı bünyesinde mi kurulacağı, yargılama usulünün nasıl
olacağı, hâkimlerinin hangi nitelikleri taşıyacağı, kararlarına karşı hangi mahke-
melere başvurulacağı vb. pek çok detaya ilişkin neredeyse hiçbir açıklamada bu-
lunulmamıştır.
4
Medeni usul hukuku literatüründe uzmanlık mahkemeleri ibaresine alternatif
olarak “özel mahkeme” ve “özel görevli mahkeme” ibareleri de kullanılmakta-
dır. Örneğin Kuru’ya göre belli kişiler arasında çıkan uyuşmazlıklara veya belli
çeşit uyuşmazlıklara bakmak için özel kanunlarla kurulmuş olan mahkemelere
“özel mahkemeler” denir. Yazara göre özel mahkemelerin baktığı işler genel de-
ğil, özeldir; belli kişiler veya konular bakımından sınırlandırılmıştır. Özel mahke-
meler, yalnız özel kanunlarında gösterilmiş olan işlere ve davalara bakmakta olup
özel mahkemelerin kuruluşu, işleyişi ve yargılama usulleri, genel mahkemelere
oranla bazı özellikler gösterir. Baki Kuru, Medeni Usul Hukuku, Legal Yayınevi,
İstanbul, 2016, s. 14. “Özel mahkeme” kavramı ve örnekleri için ayrıca bkz. Süha
Tanrıver, Medeni Usul Hukuku: Cilt 1 Temel Kavramlar ve İlk Derece Yargılama-
sı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016, s. 152 vd. Arslan/Yılmaz/Taşpınar ise “özel
görevli mahkeme” ibaresini tercih etmekte, ancak “uzmanlık mahkemesi” ve “ih-
tisas mahkemesi” ibarelerini de kullanmaktadırlar. Yazarlara göre çağımızın hızlı
teknolojik gelişmeleri, üretim, ticaret ve hukuki ilişkilerin gittikçe karmaşıklaş-
ması sonucunu doğurduğundan, sorunlara, kişilere veya konulara göre uzman
mahkeme anlayışı önem kazanmıştır. Bu mahkemeleri özel kılan husus, baktıkları
davaların sınırlı olması ve konu veya tarafların konumu ya da sıfatlarına göre se-
çilmiş belli türde davalara bakmalarıdır. Ramazan Arslan, Ejder Yılmaz ve Sema
Taşpınar Ayvaz, Medeni Usul Hukuku, 2. Bası, Yetkin Yayınları, Ankara, 2016, s.
103-104.
5
Chris Backes ve Mariolina Eliantonio, “Administrative Law”, J. Hage ve B. Akker-
mans (der), Introduction to Law, Springer, 2014 içinde s. 203.