dergi 132

301

TBB Dergisi 2017 (132)

Erdi ŞAFAK

Anayasa Mahkemesi yasaların Anayasa’ya uygunluk denetimini

şekil ve esas bakımından yapmaktadır. Anayasa’nın 148. maddesine

göre;

“Kanunların şekil bakımından denetlenmesi son oylamanın öngörülen

çoğunlukla yapılıp yapılmadığı

.....ile sınırlıdır. Şekil bakımından denet-

leme, Cumhurbaşkanı’nca veya TBMM üyelerinin beşte biri tarafından iste-

nebilir. Kanunun yayımlandığı tarihten itibaren on gün geçtikten sonra, şekil

bozukluğuna dayalı iptal davası açılamaz; defi yoluyla da ileri sürülemez”.

Son oylama için öngörülen çoğunluğun ne olduğu ise Anayasa’nın 96.

maddesinde belirtilmiştir. Anılan maddeye göre, üye tam sayısının en

az üçte birinin mevcut olduğu anlaşıldığı takdirde toplantı yeter sa-

yısı sağlanmış olacağından Meclis Genel Kurulu’nda görüşmelere ge-

çilmesi mümkündür. Eş deyişle, 184 milletvekilinin hazır bulunduğu

bir oturumda, üye tam sayısının dörtte birinden bir fazlasına karşılık

gelen 138 milletvekilinin kabulüyle, yasaların üzerinde normatif bir

değere sahip olacak bir uluslararası antlaşmanın görüşülüp kabul edil-

mesi anayasal açıdan bir problem oluşturmamaktadır.

Bir yasanın esas bakımından denetimi ise, o yasanın içeriğinin

Anayasa hükümlerine uygun olup olmadığının araştırılması demek-

tir. Bu araştırmada idari işlemlerin hukuka uygunluğunun araştırıl-

masında kullanılan yöntem kullanılmakta ve bir yasanın Anayasa’ya

uygun olup olmadığı “sebep”, “amaç” ve “konu” unsurları ele alına-

rak belirlenmektedir

. Antlaşmaların esas bakımından denetlenmesi

öğretide tartışılmış ve farklı görüşler dile getirilmiştir.

Bu konu ile

ilgili genel değerlendirmemiz, doktrindeki görüşlerden ziyade, Ana-

yasa Mahkemesi’nin konuya yaklaşımı üzerine olacaktır.

B. UYGUN BULMA YASALARININ ANAYASAL

DENETİMİNE İLİŞKİN ANAYASA MAHKEMESİ’NİN

YAKLAŞIMI

Konumuz ile ilgili Anayasa Mahkemesi önüne gelen ilk dava,

03.08.1996 günlü, 4163 Sayılı “İslam Ülkeleri Arası Yatırım ve İhra-

cat Kredi Sigortası Kurumu Kuruluş Antlaşmasının Onaylanmasının

Tufan Höbek, Türk Hukukunda Andlaşmaların Yapılması ve Yargısal Denetimi,

Adalet Yayınevi, Ankara, 2013, s.130/Başlar, s.33.

Höbek, s.131

Doktrindeki Farklı Görüşler İçin Bknz. Höbek, s.131-138.