311 / 417
310
ABD Anayasal Düzeni Üzerinde Emperyal Başkanlık Gölgesi
GİRİŞ
ABD’de anayasal düzene alternatif bir bakış getiren emperyal baş-
kanlık kavramını 1973 yılında yazdığı aynı adlı kitabıyla (
The Imperi-
al Presidency
) tarihçi Arthur Meier Schlesinger, Jr. popülerleştirmiştir.
Kavramlaştırmada kullanılan emperyal (
imperial
) kavramı, ilk bakışta
siyasi bakımdan zayıf memleketlerin daha kuvvetlilerce idaresi an-
lamında emperyalizmi çağrıştırsa da Schlesinger bunu imparatorluk
gibi monarşik yönetimlerde görülen seviyede güçlü iktidarı vurgula-
mak üzere kullanmıştır.
1
Bir bütün olarak emperyal başkanlık ifadesi ise günümüzde “Ana-
yasanın müsaade ettiğinden fazla güçle nitelenen Amerikan başkan-
lığı” olarak tanımlanmaktadır.
2
Kavramı teorik çerçevede ele alan
Schlesinger’in hareket noktası da Amerikan anayasal sistemindeki
kuvvetler dengesinin zaman içinde kurucu babaların asli iradesine ay-
kırı olarak yürütme (başkanlık makamı) lehine bozulmuş olmasıdır.
3
Yalnız, bu anayasal sistemden uzaklaşma sürecini topyekûn emperyal
başkanlık serüveni içinde değerlendirmek doğru olmaz. Savı ortaya
atan Schlesinger de bu düşünceyle Amerikan anayasal tarihindeki yü-
rütmenin doğal gelişimi ve güçlenmesi ile emperyal başkanlık süreçle-
rini birbirinden ayrı tutmaktadır. Bugün birçok tarihçi, siyaset bilimci
ve hukukçu, “ABD başkanlık tarihinin, büyüyüp gelişmenin tarihi”
4
olduğunu kabul etmektedir, ancak emperyal başkanlık olgusu bu güç
kazanımı ile aynı çizgide ilerlemiş değildir.
Schlesinger’a göre Amerikan İç Savaşı, Büyük Buhran (
Great Dep-
ression
) ve iki büyük dünya savaşıyla perçinlenen güçlü başkanlık ol-
gusu George Washington’dan İkinci Dünya Savaşı sonrası Harry Tru-
man yönetimine kadar anayasal sınırlar içinde varlığını sürdürmüştür.
Yürütmenin güçlenmesi sürecini bu şekilde farklı bir zemine oturtan
ünlü tarihçi, emperyal başkanlığın temel unsurunu ve dönüm nokta-
sını “Soğuk Savaş dönemi ile birlikte gereksinim duyulan olağanüstü
1
Arthur Meier, Schlesinger Jr., The Imperial Presidency, New York, Houghton Mif-
flin, 2005, s. xiii (giriş bölümünden).
2
Donald R. Wolfensberger, “Return of Imperial Presidency?,” The Wilson Quarter-
ly, Cilt 26, No 2, 2002, s. 36.
3
Schlesinger, The Imperial Presidency, s. x–xxvi.
4
Bkz. Edward S. Corwin, The President: Office and Powers, New York, New York
University Press, 1957, ss. 29–30.