dergi 132

312

ABD Anayasal Düzeni Üzerinde Emperyal Başkanlık Gölgesi

dir. ABD’deki bu dirençli düzenek sadece dış politika alanıyla sınırlı

kalmayıp içerde temel haklar düzenini de tehdit eden dayatmacı bir

başkanlık anlayışını sıcak tutmaktadır. Zira Amerikan Özel Kuvvet-

leri bugün için kamuoyunun bir kısmından haberdar dahi olmadığı

130’dan fazla ülkede operasyonlarını devam ettirmektedir.

Sivil halka

zarar verme potansiyeli yüksek insan hava araçlarına dayalı operas-

yonların sayısı ise giderek artmaktadır. Emperyal başkanlık kavramı,

Cumhuriyetçi Partililer’in (

Republicans

) Demokrat başkanlara, Demok-

rat Partililer’in (

Democrats

) ise Cumhuriyetçi başkanlara sürekli yakış-

tırmaları nedeniyle ciddiyetini kaybetmiş gibi görünse de, parti poli-

tikalarından bağımsız olarak başkanların milli güvenlik politikalarına

bakışını yansıtması ve iç ve dış barışa doğrudan etkisi sebebiyle halen

değerini korumaktadır. Aşağıda somut meselelere tesiri bakımından

güncelliğini koruduğuna inandığım bu kavramı, teorik çerçevesi ve

ABD sistemi içindeki etkinliği bakımından irdeleyeceğim.

1. Güçlü ve Enerjik Yürütmeden Emperyal Başkanlığa:

Olağanüstü Yetkilerin Başkanlık Makamında Mündemiç

Olduğu İddiası

ABD anayasa yapım sürecinde güçlü merkezi hükümet yanlı-

sı federalistler ile gücün paylaşılması taraftarı olan anti-federalistler

arasında en çekişmeli olan konulardan birisi de yürütme organının

kuruluşu ve yetkileri olmuştur. Süreçten görece üstün ayrılan federa-

listlerin arzusuna yakın biçimde yürütme, halk tarafından seçilecek bir

başkanın önderliğinde tek başlı olarak kurulmuş ve önemli yetkilerle

donatılmıştır. Önde gelen federalistlerden Alexander Hamilton, tek

başlı yürütme tercihini iyi yönetim için gerek duyulan enerjinin tek

kişiden daha rahat elde edilebilmesi düşüncesine bağlamıştır. Bu dü-

şünceye göre karar, faaliyet, gizlilik, sevk ve idare kalitesinin hükümet

eden sayısındaki artış ile ters orantılı olduğu değerlendirilmiştir.

Tek

yetkili başkan tercihinde pratikte (özellikle savunma alanında) olum-

Nick Turse, “American Special Operations Forces Are Deployed to 70 Percent of

the World’s Countries,” 5 Ocak 2017,

ican-special-forces-are-deployed-to-70-percent-of-the-worlds-countries/, (Erişim

Tarihi: 22 Mart 2017).

Charlie Savage, Takeover-The Return of the Imperial Presidency and the Subver-

sion of American Presidency, New York, Little, Brown and Company, 2007, s. 48.