315 / 417
314
ABD Anayasal Düzeni Üzerinde Emperyal Başkanlık Gölgesi
detmiştir. Benzer şekilde Washington, Fransa ve İngiltere arasındaki
savaşta benimsenen tarafsız kalma kararını Kongre’ye danışmadan
tek taraflı işlemle tesis etmiştir.
11
Jefferson, John Locke’un öne sürdü-
ğü “ani ve yakın tehlikenin bastırılması için yürütmenin olağanüstü
hal imtiyazının (
Lockean emergency prerogative
) bulunduğu” savından
hareketle Kongre’ye danışmadan deniz kuvvetlerini korsanlar üzeri-
ne yollamıştır. Jefferson ile aynı siyasi ekolden gelen Madison da baş-
kanlığı esnasında Arjantin ve Şili’de gizli operasyonlar tertip etmekten
çekinmemiştir.
12
Kuruluş yıllarının ardından Amerikan başkanlığı esas güç testine
İç Savaş’ta (
Civil War, 1861–65
) tabi tutulmuştur. Savaş doğal olarak
yürütme organının yetkilerini en üst düzeye çıkarmıştır. Dönemin
ünlü Amerikan başkanı Abraham Lincoln savaşın başlangıcından iti-
baren muhaliflerin tutuklanması için mahkeme kararı zorunluluğunu
kaldırmıştır.
13
Lincoln, bu kararıyla hukukun ötesine geçilme zorun-
luluğunun bulunduğunu, ülkenin bölünmesindense Habeas Corpus
Yasasının Birlik (
the Union
) karşıtı ayrılıkçılara uygulanmamasını yeğ-
lediğini açıkça ifade etmiştir.
14
İç Savaş yıllarının akabinde başkanlık makamı, biraz güç kaybet-
se de XIX. yüzyıl sonlarında Theodore Roosevelt yönetiminde tekrar
mevzi kazanmış, XX. yüzyılda Birinci Dünya Savaşı ve Ekonomik
Buhran sonrasında ise Amerikan başkanları “dünya lideri, barışın ko-
ruyucusu, baş kanun koyucu veya halkın sesi gibi” unvanlarla anılan
kült karakterlere dönüşmüştür.
15
Bu yükseliş sadece başkanların ken-
di karakterleriyle
sınırlı kalmamış,
1939’da Franklin D. Roosevelt dö-
11
Schlesinger, The Imperial Presidency, ss. 17–19.
12
Schlesinger, War and the American Presidency, London, Norton, 2005, ss. 48–49.
13
ABD Anayasasının Yasama başlıklı 1’inci maddesinin 9’uncu kısmında yasama
organının yapmaktan yasaklı olduğu işlemler arasında, isyan veya ülkenin istila-
sı sırasında kamu güvenliğinin gerektirdiği haller dışında tutuklanmanın yetkili
adli mercilerin kararına bağlı olması hakkının durdurulması yer almaktadır. Bu
hüküm tersinden okunduğunda sözü edilen kısıtlamanın ancak ABD Kongresi
tarafından yapılabileceği, dolasıyla Başkanın buna kesinlikle yetkili olmadığı yo-
rumu getirilebilir.
14
Michael A. Genovese, “The American Presidency: Full Circle?,” Wilfried Maus-
bach et al. (der.), The American Presidency, Heidelberg, Heidelberg Universi-
tätsverlag, 2012, s. 99.
15
Gene Healy, The Cult of the Presidency-America’s Dangerous Devotion to Execu-
tive Power, Washington D.C., Cato Institute, 2008, s. 7.