134

336

İstinaf İncelemesi Sonucunda Verilebilecek Kararlar

kemesi tarafından görevli ve yetkili mahkemeye gönderilmesi daha

uygun gözükmektedir.

İstinaf mahkemesinin duruşma yapmadan usûle ilişkin karar vere-

bileceği hâller içerisinde yer alan tarafların davanın esasıyla ilgili ola-

rak gösterdikleri delillerin hiçbiri toplanmadan veya gösterilen delil-

ler hiç değerlendirilmeden karar verilmiş olması (HMK md.353/1-a-6)

durumunu açıklığa kavuşturmak gerekir. Özellikle ilk derece mahke-

mesinin delilleri incelememesi ve değerlendirmemesi hâlinde kural

olarak istinaf mahkemesi duruşma yaparak ilk derece mahkemesinin

kararını değerlendirmelidir. Ancak burada vurgulanan husus, ilk de-

rece mahkemesinin “

hiçbir

” delil toplamaması ya da delilleri toplama-

sına rağmen “

hiç

” değerlendirmemesidir. Şayet ilk derece mahkemesi

yetersiz de olsa delil toplamış ya da topladığı delilleri yüzeysel veya

yetersiz de olsa gerekçesinde değerlendirmiş ise yine istinaf mahke-

mesi gönderme kararı vermemelidir, tahkikatı tamamlamalıdır. Çün-

kü kanun koyucu “

hiç

” ifadesi ile ilk derece mahkemesinin yapmadığı

işi istinaf mahkemesine yüklemek ve ilk derece mahkemesinin ihmali-

ni göz ardı etmek istememiştir. Burada ilk derece mahkemesi görevini

“

hiç

” yapmamış olacağından aslında istinaf incelemesine esas olacak

bir yargılamadan da söz edilmesi mümkün olmayacaktır.

Eğer de-

liller toplanmamışsa dosya içeriğinden, deliller toplanmakla birlikte

dikkate alınıp değerlendirilmemişse gerekçeden anlaşılacaktır. Bu du-

rumda istinaf mahkemesi yanlışlığın ne olduğunu belirterek ilk derece

mahkemesi kararını kaldırıp ya delilleri toplaması ya da toplanan de-

lilleri değerlendirmesi için dosyayı karar veren ilk derece mahkemesi-

ne geri gönderecektir.

Buna göre ilk derece mahkemesi kararında de-

lil değerlendirmesine ilişkin “

hiç

” gerekçenin yer almaması halinde de

ortada gerçek bir ilk derece yargılaması bulunmadığından ya da başka

bir deyişle; denetime elverişli bir ilk derece mahkemesi kararından söz

edilemeyeceğinden dosyanın ilk derece mahkemesine gönderilmesi

gerekecektir.

Ancak uygulamada istinaf mahkemelerinin delillerin

Özekes, Pekcanıtez Usûl, s. 2259; Özekes, s. 90.

Dolayısıyla istinafla birlikte artık “dosya münderecatına, mevcut delillerin duru-

muna göre” şeklinde uygulamada yerleşmiş klişe formül gerekçelerle karar veril-

mesi hâlinde istinaf mahkemesi dosyayı esasına girmeden ilk derece mahkemesi-

ne geri gönderecektir (İstinaf El Kitabı, s. 67).

Bu hususta doktrinde, söz konusu hükmün amacı dikkate alındığında ilk derece

mahkemesindeki tahkikatın çok yetersiz şekilde yapılmış olması durumunda da

(örneğin; taraflar arasında uyuşmazlık bulunan bir boşanma davasında sadece