134

333

TBB Dergisi 2018 (134)

Melis TAŞPOLAT TUĞSAVUL

hâllerden bazılarının sınırlarını sınırını belirlemek oldukça zordur.

Bu konuda titiz davranılmalı, tereddüt hâlinde duruşmalı inceleme

yapılması tercih edilmelidir. Nitekim duruşma yapılmadan karar ve-

rilebilecek hâller esasında ilk derece mahkemesinin yeniden duruşma

yapmasına ihtiyaç duyulmayacak kadar açık hatalı karar verilmesi

hâlleridir. Böylece ilk derece mahkemelerinin daha titiz davranmaları

sağlanmaya ve kendilerinin yapacakları inceleme ve verecekleri karar-

ları âdeta istinaf mahkemelerinin üzerine yıkmalarının önüne geçilme-

ye çalışılmaktadır.

a. İstinaf Mahkemesinin Duruşma Yapmadan İnceleyebileceği

Usûle İlişkin Hâllerde Vereceği Kararlar

Duruşma yapılmadan incelenebilecek usûle ilişkin hâller

(HMK

md. 353/1a);

davaya bakması yasak olan hâkimin karar vermiş ol-

ması, ileri sürülen haklı ret istemine rağmen reddedilen hâkimin da-

vaya bakmış olması, mahkemenin görevli ve yetkili olmasına rağmen

görevsizlik veya yetkisizlik kararı vermiş olması veya mahkemenin

görevli veya yetkili olmamasına rağmen davaya bakmış bulunması,

HMK md. 353 düzenlemesinde esasa ilişkin duruşmasız karar verilecek

hâllerde, “anlaşıldığı takdirde” (md. 353/1-b-1), “ihtiyaç duyulmadığı takdirde”

(md.353/1-b-2) ve “tamamlanacak nitelikte ise” (md.353/1-b-3) gibi mahkemenin

değerlendirmesi ve takdirine açık ifadeler yer almaktadır. Buna göre esasa ilişkin

duruşmasız karar verilebilecek hâllerde, duruşma yapılıp yapılamayacağı konu-

sunda istinaf mahkemesinin takdir yetkisinin oldukça geniş olduğu görülmekte-

dir. Bkz. Özekes, Pekcanıtez Usûl, s. 2261.

Özekes, Pekcanıtez Usûl, s. 2255; Özekes, s. 88-89; Kuru, s. 689, dipn.133. Alman

Hukukunda da kural duruşma yapılması olup, Alman Usûl Kanunu md.522/II

ile duruşma yapılmadan bir karar ile sonlandırılabilecek hâller belirtilmiştir. Bkz.

Musielak, s. 342; Rosenberg/Schwab/Gottwald, s. 800.

HMK md. 353/Ia-3’de yer alan

“

veyahut mahkemenin bölge adliye mahkeme-

sinin yargı çevresi dışında kalması”yönündeki ibare ile bendin (5) numaralı alt

bendinde yer alan “merci tayinine” ibaresi 20.07.2017 tarihli, 7035 sayılı Kanun

md. 29 uyarınca metinden çıkartılmıştır.

Duruşma yapmadan karar verebilecek hâller ön inceleme aşaması sona erdikten

sonra ele alınır. Zira bu usûlî hatalar ve eksiklikler ilk derece yargılaması sırasında

gerçekleşen ve yargılamayı önemli derecede etkileyen ağır yargılama hatalarıdır.

Ön incelemede ele alınan konulardan farklı olarak bunlar istinaf incelemesinin

yapılabilmesi için aranan koşullar değildir, usûle ilişkin istinaf incelemesinin ko-

nusunu oluşturan yargılama hatalarıdır. Ön inceleme aşamasında ele alınan ko-

nular en erken istinaf başvurusu ile tespit edilebilen ve istinafın geçerliliğine, bir

anlamda istinafın iç işleyişine ilişkin sorunlar olmasına rağmen HMK md.353/

Ia düzenlemesindeki hususlar ilk derece mahkemesinde davanın açıldığı andan

itibaren ortaya çıkabilecek usûl hatalarıdır (Akkaya, s. 244).