134

TBB Dergisi 2018 (134)

İpek Sevda SÖĞÜT

Sonuç olarak, embriyo ve cenin kavramı ve hukuki statüsü konu-

sunda yerleşmiş bir kural ne mevcut hukuklarda, ne de uluslararası

düzenlemelerde bulunmamaktadır. Kök hücre konusundaki tartışma,

embriyonik yaşam ve embriyonun ahlaki statüsüne saygı gösterilmesi

gerekliliği ile araştırma özgürlüğü kapsamında hastalıklara çare bul-

ma ve yaşamın sürdürülebilmesi amacı ile tıbbın gelişimi gerekliliği

ikilemi üzerinde düğümlenmektedir. Burada tıp ve hukuk, tartışma-

yı ortak bir uzlaşı ile hukuki zeminde çözüme kavuşturmalıdırlar. Bu

uzlaşı, embriyonun hukuki statüsünü belirleyecek yeni kavramların

ortaya konulması ve buna bağlı diğer hukuki sorunların çözümünde

uygulanabilecek yeni kurallar geliştirilmesine bağlıdır.

V. Embriyonik Kök Hücre Çalışmalarında Mevcut Hukuki

Durum

Bu kısımda, embriyonik kök hücre çalışmaları (EKHÇ) bakımın-

dan, ülkemizdeki mevcut hukuki durum, yürürlükteki normatif dü-

zenlemeler ve taraf olunan uluslararası anlaşmalar çerçevesinde orta-

ya konulmaya çalışılacaktır.

1. Ana Rahmindeki Embriyo Bakımından EKHÇ’da Hukuki

Durum

Avrupa Konseyi’nin İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi’ne Bi-

yotıbbi Araştırmalar Hakkında Ek Protokol, insanlara müdahaleleri

içeren, sağlık alanındaki tüm araştırma etkinliklerini kapsamakta-

dır. Protokol rahimdeki ve tüpteki embriyo ayırımını benimsemiş ve

md.2’ye göre, ilgili protokolün ceninler ve ana rahmindeki embriyolar

üzerindeki araştırmalarda uygulanıp, tüpteki embriyolar üzerindeki

araştırmalara uygulanmayacağı esasını öngörmüştür.

İlgili protokol, 10.03.2011 tarih ve 6212 sayılı, “Biyotıp Araştırma-

larına İlişkin İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesine Ek Protokolün

Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair” Kanun, 11.06.2011 tarih

ve 27961 (mükerrer) sayılı Resmi Gazetede, 2011/1827 sayılı Bakan-

lar Kurulu kararı ile Türkiye bakımından yürürlük kazanmıştır. Bu

protokolün önemi, “Hamilelik veya Emzirme Döneminde Araştırma”

Aykut Çoban, “Türkiye’de İnsan Embriyosu Üzerinde Araştırma Yapmanın Hu-

kuki Sorunları”, (İnsan Embriyosu),

TBB Dergisi

, Sayı:86, 2009, s.215.