234 / 521
TBB Dergisi 2011 (96)
Halide Gökçe TÜRKOĞLU
233
landırılması ile gerçekleştirilirdi. Aynı husus, Roma’nın müttefiklerin-
den beklentileri için de geçerli idi. Roma müttefiklerinin kendisine her
anlamda destek olmasını ve ona itaat etmesini istemekteydi.
8
Humanitas
ilk kez, Latin dili, edebiyatı ve Yunan felsefesinden etki-
lenmiş, Genç Scipio başkanlığındaki bir grup tarafından kullanılmıştır.
9
Bu yüzden,
humanitas
’ın Yunan felsefesi ile de bağı olduğu kolaylıkla
söylenebilir. Yunanca’da,
humanatis
’ın tam karşılığı olmamakla birlik-
te, benzer anlamlar ifade eden kavramlar bulunmaktadır. Bunlardan
en önemlisi, belki de
humanitas
ile en yakın ilişkilisi
philanthropia
’dır.
B-
Philanthropia
Kavramı
Eski Yunan’da yaklaşık olarak 2500 yıl öncesinde
Aeschylus
tarafından yazıldığı tahmin edilen
Prometheus
Bağı adlı oyunda
philanthropia
’dan söz edildiği görülmektedir (11. satır). Burada, ilk
olarak yaratıkların nasıl insana dönüştürüldüğüne dair bir hikaye an-
latılmaktadır. Bu yaratıkların önceleri herhangi bir bilgileri, becerileri
ya da kültürleri yoktu. Onlar, karanlık mağaralarda, korku içinde ya-
şamaktaydılar. Tanrıların kralı Zeus, onları yok etmeye karar verdi.
Fakat bir Titan olan Prometheus, bu ilkel canlılara iki tane yaşamsal
hediye verdi. Ateş ve iyimserlik. Bu yüzden Prometheus’a insanlığın
sevgilisi denilmektedir. Prometheus’un hediyelerinden ateş; bilgi, be-
ceri, teknoloji, sanat ve fen bilimlerini, iyimserlik ise, umudu ve yaşa-
ma sevincini temsil eder. Bu ikisi birbirleriyle uyum içindedir. Ateş
ile, insanlar umutla dolabilirler ve iyimserlik, umutla, ateşi etkin bir
biçimde kullanarak yaşam koşullarını düzeltebilirler. Prometheus’un
özelliği olarak kullanılan
philanthropos
kelimesi, yeni bir kelime ol-
makla birlikte, önceden Yunancada var olan iki kelimenin birleşimin-
den ortaya çıkmıştır.
Philos
, yani sevmek, yardım etmek, önemsemek,
destek olmak manasında kullanılırken,
anthropos
, insanlık, insancıllık
anlamlarına gelmektedir. Prometheus, ortaya çıkan bu insan ırkını,
tek tek birey olarak sevmez. Çünkü hikayeye göre, henüz bu dönem-
8
Philantropia
’nın ikili bir etkisi de bulunmaktaydı. Sparta kralı Agesilaus savaş
askerlerine yalnızca hoşgörü ve insanlık adına değil, aynı zamanda gelecekte
kendi vatandaşlarından esir düşeceklere iyi davranılmasını sağlamak için iyi
davranmıştır. Diod. 32.4.2; Pol. 1.79.8-11.
9
Schulz, s. 514.