TBB Dergisi 96. Sayı

TBB Dergisi 2011 (96)

Yeliz ŞANLI ATAY

297

İdarenin hukuka uygunluk sınırının belirlenmesi, farklı kategori-

leri oluşturan hukuk kurallarının, etkileri ve birbirleri ile olan ilişkisi

temelinde değerlendirilmesini gerekli kılar.

Bu bakımdan, idarenin

yasallığı ilkesinin, idarenin hukuka uygunluğunun sağlanması açısın-

dan kilit önemde ve Anayasal kural niteliğinde olduğu bir hukuk dü-

zeninde, Anayasa kurallarının doğrudan uygulanabilir nitelikte olup

olmadığı sorusu önem taşır. İdarenin yasallığı (kanuni idare), 1982

Anayasası’nın, yürütme yetkisi ve görevinin, kanunlara uygun olarak

kullanılacağını ve yerine getirileceğini belirten 8. maddesi ile idare-

nin kuruluş ve görevlerinin bir bütün olduğunu ve kanunla düzen-

leneceğini belirten 123. maddesinin doğrudan sonucu olan Anayasal

bir ilkedir. Nitekim, Türk idare hukukunda,

“kanunun olmadığı yerde

idarenin de olamayacağı”

şeklinde ifade edilen ilke, idari faaliyetin, sa-

dece yasaya aykırı olmamasını değil, yasal dayanağa sahip ve yasaya

uygun olması gerekliliğini de anlatır. Diğer yandan, yasallık ilkesinin,

Anayasa ve hukukun genel ilkelerini de kapsayan ve hukuka uygun-

luk şeklindeki geniş anlamda kullanımının,

doğrudan uygulanabilir-

lik sorusuna yanıt verdiği düşünülebilir. İdarenin hukuka uygunluğu,

salt dar anlamda yasa değil, bütün hukuk kurallarına ve hukukun ge-

nel ilkelerine uygunluk anlamına gelmekle birlikte,

yasallık ilkesinin

geniş anlamda kullanımı, kuralların etki dereceleri ve uygulanma sı-

rasının belirlenmesi bakımından doğrudan bir sonuca sahip değildir.

Bu noktada, Anayasa kurallarının doğrudan uygulanabilirliği

sorunu, bir yasa kuralının mevcut olmaması veya yasada açık ku-

ral bulunmaması ve mevcut yasanın Anayasaya aykırı olması du-

rumları açısından tartışılmakla birlikte,

“gerçek anlamda bir doğrudan

uygulama”

nın, yasa kuralının mevcut olmaması haline özgü veya

doğrudan uygulamanın, ancak yasa kuralı olmaması halinde müm-

kün olduğu görüşleri de mevcuttur.

Gerçekten, Anayasa kuralının

Ali Ülkü Azrak,

Avrupa Topluluklarında İdari Yargının Genel Esasları,

İ.Ü. SBF

Yayınları, İstanbul 1982, s.64.

Akıllıoğlu,

Yönetim Önünde Savunma Hakları,

s.88; Azrak,

Avrupa Topluluklarında

İdari Yargının Genel Esasları,

s.64.

Şeref Gözübüyük,

Yönetsel Yargı,

Turhan Kitabevi, Güncelleştirilmiş 29. Bası,

Ankara 2009, s.202.

İlk görüş için, Akıllıoğlu,

İnsan Hakları -I- Kavram, Kaynaklar ve Koruma Sistemleri,

s.60 ve ikinci görüş için, Lütfi Duran,

“Anayasa, Kanun ve Hakimler”

Özel

Galatasaray Yüksek İktisat ve Ticaret Okulu Dergisi,

İstanbul 1970, Sayı 4’ten aktaran

Tekin Akıllıoğlu,

Yönetim Önünde Savunma Hakları,

s.88.