301 / 521
İdari İşlemde Başvuru Yollarının Gösterilmesi Yükümlülüğü
300
ler de mevcuttur. Ne var ki bireylerin, idareden, açıkça Anayasada ifa-
de edilmiş bir kurala uygun davranılmasını isteme hakkı olduğu gibi,
28
idarenin kullandığı yetkinin hukuka uygun olup olmadığı kararının da
idari yargı yerleri tarafından verilebilecek olması karşısında, yargı yer-
leri ve idare arasında yapılan ayrım sorgulanabilir niteliktedir.
40. Maddenin İkinci Fıkrasının Doğrudan Uygulanabilir Niteliği
1982 Anayasası’nın 40. maddesi,
“Temel haklar ve ödevler”
başlıklı
İkinci Kısmı’nın,
“KişininHakları ve Ödevleri”
başlıklı İkinci Bölümü’nde,
“Temel hak ve hürriyetlerin korunması”
kenar başlığı ile yer almaktadır.
40. maddenin ilk fıkrası,
Anayasa ile tanınmış hak ve özgürlükleri ihlal
edilen herkesin, yetkili makama geciktirilmeden başvurma imkanının sağlan
masını isteme hakkına sahip olduğu
şeklinde, temel hak ve özgürlüklere
özgü, fakat belirli bir başvuru makamının olmaması açısından genel bir
hüküm içermekte;
29
maddenin son fıkrasında ise,
kişinin, resmi görevli
ler tarafından vaki haksız işlemler sonucu uğradığı zararın, Devletçe tazmin
edileceği
kuralı yer almaktadır. 40. maddeye 2001 yılında eklenen ikinci
fıkraya göre de, “
Devlet, işlemlerinde, ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve
mercilere başvuracağını ve sürelerini belirtmek zorundadır”.
Anayasa’nın 40. maddesinde yer alan kuralların tümü,
“hakların
korunması ile ilgili hükümler”
(m.36-40) ile birlikte hakların ve hak ara-
ma özgürlüğünün korunmasına ilişkin, yöntemsel (usuli) temel hak
kurallardır.
30
Yöntemsel haklar, ilgililerin ve hak arama faaliyetinde
yer alan kişilerin kullanabileceği haklar olup,
31
salt yargı yerleri de-
ğil, idare makamları önünde de ileri sürülebilir niteliktedir.
32
Bu halde,
devletin, işlemlerinde başvuru yolları ve sürelerini belirtme yükümlü-
lüğü, temel hakların korunması ve geniş anlamda hak arama özgür-
lüğü alanında yer alan yöntemsel ve koruyucu nitelikte bir hak niteli-
ğindedir.
33
kabul edilmeli iken”, 1982 Anayasası’nın 152/son hükmü, yargıcın ihmal yetkisini ortadan
kaldırmaktadır ve “bu kuralın insan hakları ilkesi ile bağdaştığı söylenemez”
.
Ibid.,
s.55.
28
Akıllıoğlu,
Yönetim Önünde Savunma Hakları,
s.88.
29
Kaboğlu,
Özgürlükler Hukuku,
s.163.
30
Akıllıoğlu,
İnsan Hakları -I- Kavram, Kaynaklar ve Koruma Sistemleri,
s.88.
31
Ibid.,
s.309-310.
32
Ibid.,
s.89.
33
Nitekim, Ek ikinci fıkranın gerekçesi,
“Bireylerin yargı ya da idari makamlar önünde
sonuna kadar haklarını arayabilmelerine kolaylık ve imkan sağlanması amaçlanmaktadır.
Son derece dağınık mevzuat karşısında kanun yolu, mercii ve sürelerin belirtilmesi