96 / 521
TBB Dergisi 2011 (96)
Mustafa ÇAĞATAY
95
lunduğunu, soy azınlığının bulunmadığını ve Türkiye’nin soy ya da
dilsel azınlıkların korunmasını kabul etmediğini beyan etmesiyle ilk
sorunlar başlamıştır
8
. Alt Komisyonda yapılan görüşmeler sonucunda,
2. maddenin ikinci paragrafında yer alan
“azınlıklar”
kelimesi yerine
“Müslüman olmayan azınlıklar”
, aynı maddenin üçüncü paragrafında
yer alan
“azınlıklar”
yerine
“Türkiye’de oturan azınlıklar”
; 7. maddedeki
“Hristiyan ya da Musevi”
terimleri yerine
“gayrimüslim azınlıklar”
terim-
lerinin kullanılması kabul edilmiştir
9
.
Gerçekten de Lozan Konferansı tutanakları incelendiğinde, Azın-
lıklar Alt Komisyonu Başkanı M. Montagna’nın sunduğu 7.1.1923 ta-
rihli raporda; azınlıkların korunmasına ilişkin hükümlerin Türkiye’de
oturan soy, dil ve din azınlıklarının hepsine uygulanması konusunda
yapılan tartışmalar sonucunda, söz konusu hükümlerin yalnızca Müs-
lüman olmayan azınlıklarla sınırlı olarak uygulanmasına karar veril-
diği belirtilmiştir
10
.
Sevr Antlaşması’nda soy, dil ve din esasına dayalı olarak kabul
edilen azınlık kavramı, Lozan Antlaşması’nda Türk tarafının çabala-
rı sonucunda sadece gayrimüslim vatandaşlar yönünden (din esası)
kabul edilmiştir
11
. Aslında bu durum, I. Dünya Savaşından sonra müt-
tefik ve ortak devletlerin kimi ülkelere imzalattığı antlaşmalarda yer
alan ve dönemin soy, dil ve din esasına dayalı standart azınlık anlayı-
şının Türkiye’ye kabul ettirilemediği anlamına gelmektedir
12
.
Lozan Antlaşması’nda azınlık tanımı yer almamakla birlikte,
Antlaşma’nın bütünü ile azınlıklarla ilgili bölüm bir bütün olarak de-
ğerlendirildiğinde, Türkiye’nin azınlık olarak sadece gayrimüslimleri
kabul ettiği anlaşılmaktadır.
Lozan Antlaşması’na göre yalnızca gayrimüslimler azınlık ola-
rak kabul edilmekle birlikte, söz konusu Antlaşma’daki haklardan
8
Lozan Barış Konferansı – Tutanaklar Belgeler
- (Çev. Seha L. Meray), SBF Yayınları
No: 291, Ankara, 1970, Takım 1, C.1, Kitap 2, s. 154-155.
9
Lozan Barış Konferansı
…, 26.12.1922 tarihli oturum, 10 Sayılı Tutanak, Takım 1, C.1,
Kitap 2, s. 21-213.
10
Lozan Barış Konferansı – Tutanaklar Belgeler
- (Cev. Seha L. MERAY), SBF Yayınları
No: 291, Ankara, 1969, Takım 1, C.1, Kitap 1, s. 309.
11
Baskın Oran,
“Lozan’ın ‘Azınlıkların Korunması’ Bölümünü Yeniden Okurken”
,
Yılmaz
Günal’a Armağan
, SBF Dergisi, C. 49, Haziran – Aralık 2004, No: 3 -4, s. 287.
12
Baskın Oran,
Küreselleşme ve Azınlıklar
, İmaj Kitabevi, Ankara, 2001, s. 152 – 153.