TBB Dergisi 98. Sayı

Tutuklamaya İlişkin Temel Sorunlar ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin...

detention and judicial control in Turkey, the concepts of detention

and liberty and security of person is examined. Especially, the

definition, content, conditions for the implementation, liabilities,

basic problems in practice and the legal problems of the judicial

control in Turkish Criminal Procedure Law are analyzed, according to

the precedents. In addition, decisions of ECHR are also considered

relating to aforementioned topics.

Keywords:

Judicial Control, Arrest, Detention, Right to Liberty

and Security, Human Rights, Criminal Procedure

I. Giriş

Kişi özgürlüğüne ağır bir müdahale teşkil eden tutuklama koruma

tedbiri ile ilgili olarak geçmişten beri ülkemizde özellikle uygulama-

dan kaynaklanan önemli sorunlar bulunmaktadır. Tutukluluk kararla-

rı hususunda ölçülülük/oranlılık ilkesi noktasında yaşanan sıkıntılar,

çoğu zaman adli kontrol uygulamasındaki problemlerin de kaynağını

oluşturmaktadır. Türkiye Barolar Birliği İnsan Hakları Merkezi tara-

fından yayımlanan 10 Ağustos 2010 tarihli tutuklama raporu

, tutuk-

lama konusunda uygulamadan kaynaklanan sıkıntıları geniş bir pers-

pektifle yansıtmaktadır. Raporda yer alan temel tespitler, adli kontrol

uygulamasındaki aksaklıkları da ortaya koyar niteliktedir. Bu çalış-

manın amacı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin kişi özgürlüğü ve

güvenliği konusundaki tutumunu da dikkate alarak, uygulamadaki

temel sorunları aktarmak ve CMK’nın konuya yaklaşımı hakkında de-

ğerlendirme ve önerilerde bulunmaktır.

Bilindiği gibi, tüm koruma tedbirleri kişi hak ve özgürlüklerini

belli ölçüde sınırlandırır. Anayasanın 19. maddesinin 2. fıkrasına göre,

kişi hak ve özgürlüklerine yönelecek sınırlamanın oranlılık ilkesine

uygun olması gerekir. Oranlılık ilkesinin sonucu olarak, temel hak

ve özgürlüklere daha az bir müdahale içeren bir tedbirle aynı amaca

ulaşılabilecek ise bu tedbirle yetinilmeli ve daha ağır bir tedbiri uy-

gulamaktan kaçınılmalıdır. Failin eyleminin ağırlığı ile başvurulacak

önlemin ağırlığı arasında bir denge kurulması, ceza muhakemesinde

oranlılık ilkesinin bir gereğidir

. CMK’nın 109 vd. maddelerinde, oran-

Graf,

“StPO § 116 Aussetzung des Vollzugs des Haftbefehls”

, in: Karlsruher Kommen-

tar zur StPO, 6. Auflage 2008, Rn 1. Bu ilke, AİHM’nin birçok kararına da konu

olmaktadır. Örneğin, Aşıcı vd. -Türkiye Davasında (Başvuru no:17561/04) AİHM,