TBB Dergisi 98. Sayı

Tutuklamaya İlişkin Temel Sorunlar ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin...

rinde, tutuklama sebeplerinin varlığı halinde, işlediği iddia olunan bir suçtan

dolayı şüpheli veya sanığın bütün usul işlemlerinde ve hükmün infazında

hazır bulunmasını ya da katılanın zarar ve masraflarının veya muhakeme gi�

derlerinin onun tarafından karşılanmasını sağlamak amacıyla, belirli yüküm�

lülükler altına alınarak adli makam ve mercilerin denetimi ve kontrolü altına

sokulması”

şeklinde tanımlanmaktadır

. Bu nitelikleri göz önünde bu-

lundurulduğunda adli kontrol kurumunun hem özgürlükçü, hem de

kamu düzenini koruyucu özelliği bulunduğu söylenebilir

II. 1412 Sayılı Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu ve CMUK

Tasarılarında Adli Kontrol

1412 Sayılı CMUK m. 104’te tutuklamanın haksızlığa sebep olabi-

lecek olması durumunda başka bir yargılama önlemi ile amaca ulaşıla-

bilecek ise tutuklamaya karar verilemeyeceği şeklinde bir hüküm yer

almakla birlikte, tutuklama yerine uygulanabilecek tedbirlere kanun-

da yer verilmemişti. CMUK m. 117’de düzenlenen teminatla salıverme

ise bağımsız bir koruma tedbiri olarak değil, tutuklama kararından

sonra verilen ve tedbirin infazını geri bırakan bir kurum olarak yer

almaktaydı. Öte yandan, yurt dışına çıkarmama tedbiri, tutuklama ye-

rine uygulanabilecek bir tedbir olarak Pasaport Kanunu’nda düzen-

lenmekteydi. Hemen belirtelim ki, 3842 Sayılı Kanunla CMUK’ta bazı

değişiklikler yapılmıştı. CMUKm. 104’ü değiştiren 4. maddenin gerek-

çesinde de, tutuklamanın ancak zorunlu hallerde başvurulabilen bir

koruma tedbiri olduğu, yargılamanın tutuksuz yapılmasının asıl oldu-

ğu, bu sebeple yapılan değişiklikle, geniş yoruma müsait bazı hallerin

tutuklama sebepleri arasından çıkartıldığı, basit suçlarda, tutuklama-

ya engel olacak bazı hükümlere yer verildiği, tutuklamanın isnat edi-

Hukuku Ders Kitabı, Ankara 2010, s. 440. CMK’daki düzenleniş biçimi itibariyle

adli kontrol bazı durumlarda tutuklamaya seçenek bir koruma tedbiri iken,

bazı durumlarda ise, tutuklamadan tamamen bağımsız bir tedbirdir. İleride de

belirtileceği gibi, adli kontrol, CMK m. 109/2 ve 109/7’deki durumlar dışında

tutuklamaya seçenek bir tedbirdir.

HACIOĞLU Caner,

“5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda Tutuklama Koruma

Tedbirine Seçenek Olarak Düzenlenen Adli Kontrol Koruma Tedbiri Üzerine Bir

İnceleme”

, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C. IX, S. 1-2, Y.

2005, Erzincan 2005, s. 171.

ŞENTUNA M. Tarık, Teori ve Uygulama Işığında, Avrupa İnsan Hakları

Sözleşmesi İle Karşılaştırmalı Olarak, 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda

Tutuklama ve Adli Kontrol, 2. Baskı, Ankara 2007, s. 123; ÖZEN, s. 167.