TBB Dergisi 98. Sayı

Tutuklamaya İlişkin Temel Sorunlar ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin...

CMUK Tasarısında koruma tedbirlerinin düzenlendiği dördüncü

kısmın üçüncü bölümünde adli kontrol, tutuklamadan önceki bölüm-

de düzenlenmiştir. Bu durum tutuklamadan önce adli kontrole gidile-

ceği izlenimini vermesi yönünden genellikle olumlu karşılanmıştır

Buna karşılık, 5271 Sayılı Kanunda adli kontrol, tutuklamaya ilişkin

hükümlerden sonra düzenlenmiş bulunmaktadır.

III. Karşılaştırmalı Hukukta Adli Kontrole İlişkin Düzenlemeler

Avrupa Konseyi, 09.04.1965 tarihli kararında tutuklama konusun-

da tavsiyelerde bulunurken, bu tedbire alternatif olarak başvurulabi-

lecek tedbirleri de saymıştır:

“Sanığın ikametgâhında gözetlenmesi, hâkim

izni olmadan belli bir yeri terk edememesi, belli makamlar önüne düzenli ola�

rak çıkması, sanığa ait pasaport ve diğer kimlik belgelerinin geri alınması,

sanıktan teminat istenmesi gibi…”

Ancak Türkiye, bu tavsiye kararına

uymak üzere 3842 sayılı Kanunla değişiklik yapmışsa da, bu değişik-

likte adli kontrol tedbirine ilişkin bir hüküm yer almamıştır.

Adli kontrole ilişkin tedbirler, Avrupa Konseyi’ne üye çeşitli ül-

kelerde uygulanmaktadır. Bu tedbirler, ikamet yerinden uzaklaşmama

sözü verme, soruşturmayı engellememe sözü verme, ikamet yasağı

(sanığın belli bir yerde ikamet edememesi ve hâkimin izni olmadıkça

oraya gidememesi), ikamet mecburiyeti (mahkeme izni olmaksızın sa-

nığın ikamet ettiği yerden ayrılamaması (burada mahkemenin sanık-

tan, zorunlu kontrol için bulunacağı yerleri ve saatleri bildirmesini

istemesi mümkündür), adli polise başvurma yükümlülüğü (sanığın işi

ve oturduğu yer dikkate alınarak, mahkemenin önceden belirlenen po-

lis merkezine sanığın başvuracağı gün ve saatleri belirlemesi), ev hapsi

(sanığın kendi evinden uzaklaşamaması (ancak mahkemenin bu tedbir

çerçevesinde, sanığın geçimini sağlamak üzere çalışması ve gün içinde

asgari ihtiyaçlarını gidermesi için bir süre uzaklaşma izni verebilmesi

mümkündür), kimlik ve seyahat belgelerini teslim etme, yurtdışına çık-

ma yasağı, belirli şahıslarla görüşme yasağı… olarak sayılabilir.

Fransa’da 17 Temmuz 1970 tarihli kanunla getirilen bu kurumun kişi

haklarının korunmasını sağlamasının yanında, sanığı birtakım yükümlü-

lüklere tabi tutarak onun denetim altına alınması bakımından sosyal bir

Örneğin, TUNÇ, s. 138.