TBB Dergisi 98. Sayı

Sermaye Piyasasında Manipülasyon

372

yansıması yasal sermaye piyasası işlemleri şeklinde gerçekleşmektedir.

Bu yüzden yasal olan işlemler ile manipülatif işlemlerin birbirinden ay-

rılması bakımından manevi unsurun da üzerinde durulmalıdır. Mani-

pülsyonun hukukî ve cezaî sonuçlarının ortaya çıkabilmesi için mani-

pülatif işlem bilerek ve isteyerek gerçekleştirilmelidir. Burada genel bir

kastın varlığı yeterli olmaz çünkü tüm borsa işlemleri bir iradenin ürü-

nüdür. Bu yüzden özel kast aranmalıdır. Dolayısı ile manipülatörün

sadece borsa işlemi gerçekleştirme amacı değil aynı zamanda borsada

manipülatif bir işlem gerçekleştirme amacı bulunmalıdır

2. GÖRÜNÜRDE VE GERÇEK İŞLEMLER

a. Görünürde İşlemler

Görünürdeki işlemlerin ortak özelliği mülkiyette gerçek anlamda

bir değişiklik meydana getirmeyen işlemler olmalarıdır. Bu işlemler-

den

“wash sale-yıkama satış”

işlem türünde alıcı ve satıcının aynı kişiden

oluştuğu, görünürde bir alım-satım işlemi olmakla beraber, gerçekte

işleme konu menkul kıymetin mülkiyetinde herhangi bir değişiklik

olmamaktadır. Wash sale yönteminin fiyatları etkileyici yönü vardır

ve bu da genel olarak sermaye piyasalarında yasaklanmış bir fiildir

Yıkama satışın en basit halinde, bu işlemi yapan şahıs iki farklı aracı

kurumla çalışarak, önce birinin aracılığıyla satış emri verir, diğer aracı

kuruluşa ise aynı miktarda alış emri verir. Sonuçta borsa kayıtlarına ge-

çen işlem, sermaye piyasası aracının malikinde bir değişiklik meydana

getirmediğinden yanıltıcı bir görüntü oluşturur. Satışı yapan şahıs ile

alan şahısın borsa kayıtlarına göre aynı şahıs olarak gözükmesi şart de-

ğildir. Aynı amaç doğrultusunda hareket eden, aralarında, işveren-işçi,

karı-koca gibi aynı menfaat doğrultusunda hareket ederek ortak hesap-

tan işlem yapan kişiler arasındaki işlemler de yıkama satış sayılır

Gerçekte var olmayan kişiler adına yapılan işlemler de görünürde

işlemler kategorisinde değerlendirilir.

“Kurgulu emirler-matched orders”

türünde başka bir yatırımcı tarafından, yakın zaman, yakın miktarda,

yakın fiyattan girilen, tek veya seri halinde emirlerle karşılanacağı bi-

linen ve bu suretle sisteme iletilen emirler vardır. Burada zaman ve

Manavgat, s. 130 ve 133.

Guolin Jiang/Paul G. Mahoney/Jianping Mei, Market Manipulation: A Comprehen-

sive Study of Stock Pools, Forthcoming Journal of Financial Economics Papers, s. 20.

Manavgat, s. 141; Kütük, s. 81; Baysal, s. 82.