495 / 521
Yargıtay Kararları
494
Hukukî dinlenilme hakkı olarak maddede ifade edilen ve ulusla-
rarası metinlerde de yer bulan bu hak, çoğunlukla “iddia ve savunma
hakkı” olarak bilinmektedir. Ancak, hukukî dinlenilme hakkı, iddia ve
savunma hakkı kavramına göre daha geniş ve üst bir kavramdır.
Bu hak, yargılamanın tarafları dışında, müdahiller ve yargılama
konusu ile ilgili olanları da kapsamına almaktadır. Ancak, her yargıla-
ma süjesi kendi hakkıyla bağlantılı ve orantılı olarak bu hakka sahiptir.
Hakkın temel unsurları maddede tek tek belirtilmiş, böylece uygula-
mada bu temel yargısal hak konusundaki tereddütlerin önüne geçil-
mesi amaçlanmıştır.
Bu çerçevede, öncelikle tarafların gerek yargı organlarınca gerekse
karşı tarafça yapılan işlemler konusunda bilgilendirilmeleri zorunlu-
dur. Kişinin kendisinden habersiz yargılama yapılarak karar verilme-
si, kural olarak mümkün değildir.
Bu hakkın ikinci unsuru, açıklama ve ispat hakkıdır. Taraflar, yar-
gılamayla ilgili açıklamada bulunma, bu çerçevede iddia ve savunma-
larını ileri sürme ve ispat etme hakkına sahiptirler. Her iki taraf da bu
haktan eşit şekilde yararlanırlar. Bu durum “silahların eşitliği ilkesi”
olarak da ifade edilmektedir.
Bu hakkın üçüncü unsuru, tarafların iddia ve savunmalarını yargı
organlarının tam olarak dikkate alıp değerlendirmesidir. Bu değerlen-
dirmenin de, kararların gerekçesinde yapılması gerekir ( bkz. 6100 sa-
yılı HMK.nun Hükümet Gerekçesi madde 32 ).
Yargılama bakımından, sadece bir tarafın dinlenmesi, başka kim-
senin dinlenmemesi, tek yönlü karar verilmesi demektir. Yargılamada
yer alan taraflar, yargılamanın objesi değil, süjesidir. Hukukî dinle-
nilme hakkı, doğru karar verilmesinin garantisidir; bu nedenle, hak-
sızlığa karşı koyabilme imkânı tanır. Bu hak, hukuk devletinin, insan
onurunun korunması ve eşitlik ilkesinin, hak arama özgürlüğünün,
adil yargılanma hakkının bir gereğidir.
Hukukî dinlenilme hakkı yargılamanın süjesi olan herkese aittir.
Dava sonunda hukukî durumu etkilenecek olan kişilere, yargılama-
daki durumlarına uygun şekilde bu hak tanınacaktır. Tanık ve bilir-
kişilerin kendileri ile ilgili bir sonuç doğması halleri dışında, hukukî
dinlenilme hakkı bulunmamaktadır. Davada taraflar, çekişmesiz-yargı
işlerinde ilgililer bu hakka sahip oldukları gibi, fer’i müdahilin de ken-
di hakkıyla bağlantılı olarak hukuki dinlenilme hakkı bulunmaktadır.