493 / 521
Yargıtay Kararları
492
Bir dâvada tarafların teşkil edilebilmesi, bu sayede dâvada karşı-
lıklılık, çelişikliğin sağlanabilmesi ve iddia ve savunmalarda bulunu-
labilmesi için taraflarla, taraflar dışındaki tanık ve bilirkişi gibi üçüncü
kişilere usulüne uygun tebligat yapılması gereklidir. Tebligat sayesin-
de, ilgililer duruşmaya davet olunur ve kendilerine, yargılama hak-
kındaki ilk bilgiler, tebliğ konusu dilekçeler sayesinde verilir. Tebligat,
yargılamanın makûl sürede yapılıp sonuçlandırılması, hak ve adale-
tin gecikmeden yerine getirilmesi açısından önemli bir usûli işlemdir
(Mehmet Ruşen Gültekin, Adil Yargılanma Hakkının Gerçekleşmesi-
ni Sağlayan Araçlardan Milletlerarası Tebligat ve İstinabe, (Doktora
Tezi), Ankara 2006, s. 16, 17).
Taraflar duruşmaya çağrılmadan, eş anlatımla; taraf teşkili sağlan-
madan hüküm verilememesi, Anayasanın 36. maddesi ile düzenlenen
iddia ve savunma hakkının kullanılmasına olanak tanınması ilkesinin
doğal bir sonucudur.
Gerçekten savunma hakkını güvence altına alan T.C. Anayasasının
36. maddesi ile direnme kararının verildiği tarihte yürürlükte bulunan
1086 sayılı HUMK’nun 73. maddesinde de ( 6100 sayılı HMK’nun 27.
maddesi ) açıkça belirtildiği üzere, mahkemece davalı yan; dinlenmek
ve savunması alınmak üzere kanuni şekillere uygun olarak davet edil-
medikçe hüküm verilmesi mümkün bulunmamaktadır, aksi halde sa-
vunma hakkının kısıtlanmış sayılacağı, gerek öğreti, gerekse yargısal
kararlarda tartışmasız olarak kabul edilmektedir ( Baki Kuru, Hukuk
Muhakemeleri Usulü, 6. Baskı, Cilt II, s.1876 vd ).
Çekişmeli yargıda kural olarak duruşma yapılması zorunludur.
01.10.2011 tarihi itibariyle yürürlüğe giren 6100 sayılı HMK’nun 27.
maddesi uyarınca Kanunun gösterdiği istisnalar dışında hakim taraf-
ları dinlemeden veya iddia ve savunmalarını bildirmeleri için kanuna
uygun biçimde davet etmeden hükmünü veremez.
Taraf teşkili dava şartı olup, davanın her aşamasında mahkemece
re’sen nazara alınması gereken bir olgudur ve mahkemenin, duruşma
gününü, kararını, bozma ilamını, duruşma günü ve direnme kararı-
nı taraflara kendiliğinden tebliğ edip taraf teşkilini sağlaması, usulün
amir hükmü gereğidir.
Yargılamanın sağlıklı bir biçimde sürdürülebilmesi, iddia ve sa-
vunma ile ilgili delillerin eksiksiz toplanıp tartışılabilmesi, itirazların
yapılabilmesi, davanın süratle sonuçlandırılabilmesi, öncelikle taraf-