496 / 521
TBB Dergisi 2012 (99)
Yargıtay Kararları
495
Hukukî dinlenilme hakkı, sadece belli bir yargılama için ya da
yargılamanın belli bir aşaması için geçerli olan bir ilke değildir. Tüm
yargılamalar için ve yargılamanın her aşamasında uyulması gereken
bir ilkedir. Bu çerçevede gerek çekişmeli ve çekişmesiz yargı işlerinde
gerekse bu yargılamalarla bağlantılı geçici hukukî korumalarda, icra
takiplerinde, tahkim yargılamasında, hatta hukukî uyuşmazlıklarla
ilgili yargılama dışında ortaya çıkan çözüm yollarında, her bir yargıla-
ma, çözüm yolu ve uyuşmazlığın niteliğiyle bağlantılı şekilde hukukî
dinlenilme hakkına uygun davranılmalıdır.
Hukukî dinlenilme hakkına aykırılık -bir istinaf gerekçesi ve -tem-
yizde de bozma sebebidir. Hakkın ihlâlinin niteliğine göre, yargılama-
nın yenilenmesi sebebi olarak kabul edilebilir. Ayrıca adil yargılanma
ihlâli çerçevesinde de Avrupa İnsan Haklan Mahkemesi’ne başvuru-
labilir.
Kanunda da açıkça belirtildiği gibi, hukukî dinlenilme hakkının
temel üç unsuru bulunmaktadır ( 6100 sayılı HMK madde 27/2 ).
Bunlardan ilki “Bilgilenme Hakkı” dır.
Buna göre, hak sahibinin kendisi ile ilgili yargılama ve yargılama-
nın içeriği hakkında tam bir şekilde bilgi sahibi olması sağlanmalıdır.
Bilgilerime hakkı, gerek karşı taraf gerekse yargı organlarının işlemleri
ve dosya kapsamına girip yargılamayı etkileyen her şeyi kapsar. Ta-
rafın bilgi sahibi olmadığı işlemler, belge ve bilgiler yargılamada esas
alınamaz. Bilgilenmenin şekli bakımından, hukukî dinlenilme hakkı-
na uygun davranılmalı, ilgilinin bilgilenmesi şeklen değil, gerçekten
sağlanmaya çalışılmalıdır. Özellikle tebligat ve davetiye kurallarının
uygulanmasında özen gösterilmelidir. Usûlüne uygun tebligat yapıl-
madan, davetiye çıkarılmadan, tefhimi mümkünse tefhim gerçekleş-
meden yapılan işlemler taraflar bakımından sonuç doğurmaz.Taraf-
lardan gizli yargılama yapılamayacağı için, yargılamaya dâhil olan
her işlem bakımından taraflar, dosyanın korunması ve yargılamanın
sağlıklı yürütülmesi dışında bir sınırlamaya tabî olmadan tam olarak
bilgilenme hakkını kullanabilirler. Bu sınırlamalar da bilgilenme hak-
kını ortadan kaldırıcı nitelikte olmayıp sadece kullanılmasını yargıla-
manın sağlıklı işlemesi için belirli kurallara bağlamak şeklinde olabilir.
Tarafların bilgisine açık olmayan hiçbir husus hükme esas alınamaz.
Hukukî dinlenilme hakkının ikinci unsuru “Açıklama ve İspat
Hakkı” dır.