171 / 477
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi
170
Genel yetkili mahkemenin, davalının yerleşim yeri mahkemesi
olarak kabul edilmesinin sebebi, mahkemeden kendi lehine karar ve-
rilmesini talep eden davacının talebinin haklılığı kesin olarak belirlen-
mediği için davalının yerleşim yerinde davayı açması gerekliliğidir
11
.
HMK md. 6 düzenlemesinde, MK ile paralellik sağlanması bakı-
mından
“ikametgâh”
yerine
“yerleşim yeri”
kavramı kullanılmıştır. Yer-
leşim yeri, MK md. 19/I’de, bir kimsenin sürekli kalma niyetiyle otur-
duğu yer olarak belirtilmiştir. MK’da yer alan düzenleme uyarınca
yerleşim yerinin belirlenmesi için objektif unsur olan oturmak fiilinin
ve sübjektif unsur olan yerleşme niyetinin bulunması gerekmektedir
12
.
Bir kimsenin birden fazla yerleşim yeri olamayacağı gibi yerleşim
yerinin değiştirilmesi de MK tarafından yenisinin edinilmesine bağlı
tutulmuştur (MK md. 19/II ve md. 20/I). Söz konusu düzenlemeler
yerleşim yerinin gerekliliği ilkesi ve yerleşim yerinin tekliği ilkesi ola-
rak adlandırılmaktadır
13
.
Yerleşim yerine hâkim olan ilkelerden bir diğeri de yerleşim ye-
rinin zorunluluğu ilkesidir. Bu ilkeye göre herkesin bir yerleşim yeri
bulunması gerektiği için, önceki yerleşim yeri belli olmayan ya da ya-
bancı ülkedeki yerleşim yerini terk etmiş fakat henüz Türkiye’de bir
yerleşim yeri edinmemiş kişinin yerleşim yeri, halen oturduğu yer ola-
rak kabul edilmiştir (MK md. 20/II)
14
. Bu hüküm, yabancı ülkedeki
ikametgâhı tayin edilemeyen veya oradaki ikametgâhını terk etmiş ve
çoğunlukla da yabancı olan Türkiye’de oturan kişiler açısından geçer-
Muhammet Özekes,
Hukuk Muhakemeleri Kanunu Hükümlerine Göre Medeni Usul
Hukuku
, Yetkin Yayınları, 10. Bası, Ankara 2011 (HMK), s. 117.
11
Alangoya/Yıldırım/Deren-Yıldırım, s. 86-87; Pekcanıtez/Atalay/Özekes, HMK,
s. 116-117.
12
Kemal Oğuzman/ Özer Seliçi/Saibe Oktay Özdemir,
Kişiler Hukuku
, Filiz Kita-
bevi, 9. Bası, İstanbul 2009, s. 114-115; Mustafa Dural/Tufan Öğüz,
Türk Özel Hu-
kuku, Kişiler Hukuku
, C:II, Filiz Kitabevi, İstanbul 2010, s. 184; Nuray Ekşi,
Türk
Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisi
, Beta, 2. Bası, İstanbul 2000 (Yetki), s.84; Ay-
fer Uyanık Çavuşoğlu,
Türk Milletlerarası Özel Hukukunda Boşanma
, Beta, İstanbul
2006, s. 8; Bülent Çiçekli,
“Yabancı Unsurlu Boşanma Davalarında Türk Mahkemeleri-
nin Milletlerarası Yetkisi”
,
ABD
, 2004/1, s. 76.
13
Oğuzman/Seliçi/Oktay-Özdemir, s. 113; Dural/Öğüz, s. 182; Jale Akipek/Turgut
Akıntürk,
Türk Medeni Hukuku, Kişiler Hukuku
, 4. Bası, İstanbul 2002, s. 467; Ekşi,
Yetki, s. 86.
14
Dural/Öğüz, s. 183; Uyanık Çavuşoğlu, s. 8.