176 / 477
TBB Dergisi 2012 (100)
Ceyda SÜRAL
175
HMK, Türkiye’de yerleşim yerinin bulunmaması halinde yetki ko-
nusunda getirdiği yeni düzenleme ile HUMK’ta, davalının Türkiye’de
son oturduğu yer ve Türkiye’de herhangi bir malı veya teminatı bu-
lunmuyorsa, dava konusu olmayan o malın veya teminatın bulundu-
ğu yerin de yetkili olacağına dair olan hükme yer vermemiştir. Kanun
gerekçesinde bunun sebebi, Türk mahkemelerinin vermiş oldukları
kararların, yabancı ülkelerde tanınması ve tenfizi gerektiğinde, aşkın
yetki gerekçesiyle tanıma veya tenfiz talebinin reddinin engellenmesi
olarak ifade edilmiştir
28
.
Bununla birlikte, diğer özel yetki halleri saklı kalmak üzere, mal-
varlığı haklarına ilişkin davalar, uyuşmazlık konusu malvarlığı un-
surunun bulunduğu yerde açılabilecektir (HMK md. 9). Dolayısıy-
la, bundan böyle yabancının Türkiye’de herhangi bir malvarlığının
bulunması kendisine karşı dava açılabilmesi için yeterli olmayacak,
yetkiye esas teşkil eden malvarlığının uyuşmazlık konusu ile ilgili ol-
ması gerekecektir
29
. O halde, örneğin, akreditif ile yapılan bir satım
sözleşmesinde davanın konusunu oluşturan münazaalı şey (mal bede-
li) Türkiye’de bir banka nezdinde açılan akreditif tutarı olacağından
30
Türk mahkemesi yetkili olacak; ancak davalının sözleşmesel ilişkiden
bağımsız olarak T.C. Merkez Bankası’nda bloke edilmiş parasının ol-
ması
31
Türk mahkemesinin milletlerarası yetkisinin tesisi için yeterli
olmayacaktır.
Kanunda da açıkça ifade edildiği üzere, malvarlığına ilişkin da-
valar bakımından özel yetki kurallarından faydalanma imkânı bulun-
makla birlikte, HMK değişikliği ile Türk mahkemesinin milletlerara-
sı yetkisi kısıtlanmıştır. HUMK md. 16 hükmünün aşkın yetki kuralı
oluşturduğu doktrinde kabul edilmemiştir. Çünkü bu hüküm ilamın
icra edileceği yerde davayı açtırmaya yöneliktir. Yetkiyi tesis eden ma-
lın değerinin ileride davacıyı tatmin edecek şekilde dava konusunun
değeri ile bağlantılı olması aranarak hükmün aşkın yetki kuralı oluş-
bilgi için bkz. Ceyda Süral,
Avrupa Birliği’nde Yabancı Mahkeme Kararlarının Tanın-
ması ve Tenfizi
, Güncel Hukuk Yayınları, İzmir 2007, s. 126-128.
28
Madde Gerekçesi,
http://www2.tbmm.gov.tr/d23/1/1-0574.pdf.29
Cemal Şanlı,
Uluslararası Ticari Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm
Yolları
, Beta, 4. Bası, İstanbul 2011 (Ticari Akitler), s. 130.
30
Yargıtay 19. Hukuk Dairesi, 24.3.1995, E. 1994/6589, K. 1995/2726.
31
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, T.7.4.1978, E. 1977/2-587, K. 1978/308.