23 / 477
Yasama DokunulmazlIğı
22
Yasama dokunulmazlığının gerçek manada koruyucu işlevi yar-
gılama engeli ile ortaya çıkmaktadır. Zira yasama dokunulmazlığı ha-
zırlık soruşturmasının yapılmasını engellemediği gibi, kişi hakkında
kamu davası açılmasına da engel olamamaktadır. Ancak, yargılama
yapılmasına engeldir.
1982 Anayasasının 83. maddesinde milletvekilleri hakkında soruş-
turma ve kovuşturma koşulları düzenlenmiştir
44
. Buna göre, seçimden
önce veya sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekili, Meclis’in
kararı olmadıkça tutulamaz, sorguya çekilemez, tutuklanamaz ve yar-
gılanamaz. Anayasa’da belirtilen bu dört teminat milletvekilinin hem
seçimden önce işlediği, hem de seçimden sonra gerçekleştirmiş olduğu
suçları kapsamaktadır. Anayasa’da belirtilen bu istisnaların dışında
kalan ceza muhakemesi işlemleri milletvekilleri hakkında yapılabilir.
Buna göre, soruşturma yürütülebilir, evinde arama yapılabilir, suç
soruşturması nedeniyle tanık olarak da dinlenebilir. Ancak,
“tutma”
engeli nedeniyle (m.83/2), tanıklık davetine uymaması durumunda
kendisine karşı zor kullanılamayacağı gibi
45
, sebepsiz yere tanıklıktan
veya yeminden çekinmesi nedeniyle milletvekili hakkında disiplin
hapsi de uygulanamaz (CMK m.60)
46
.
Anayasanın 83/2. maddesinde belirtilen durumlar dışındaki ko-
vuşturma işlemlerinin yasama dokunulmazlığı kapsamında bulun-
madığı, ceza hukukunda
“istisnalar dar yorumlanır”
ilkesinin de bunu
gerektirdiği, bu nedenle de kolluk veya Cumhuriyet savcısı tarafından
milletvekilleri hakkında bir suç isnadıyla
“ifade alma”
işleminin yapıla-
bileceği ileri sürülmüştür
47.
44
Özgenç, İzzet, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Yayıncılık, 3. Bası, s. 552.
45
Feyzioğlu, Yasama dokunulmazlığı, Prof. Dr. Çetin Özek Armağanı, s. 403.
46
Dönmezer/ Erman, s. 273.
47
Yurtcan, Erdener, Ceza Yargılaması Hukuku, 11. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstan-
bul-2005, s. 22; Yurtcan, Erdener, CMK Şerhi, Beta yayınları, 4. Bası, İstanbul-Ka-
sım 2005, 22. Her iki eserinde de Yurtcan, Anayasada
“sorguya çekme”
ifadesinin
kullanıldığını, 1992 yılına kadar CMUK sisteminde
“ifade verme”
ve
“sorgu”
ay-
rımının olmadığını, 3842 sayılı Kanunla yapılan değişiklikle bu ayrımın 1992 yı-
lında ceza yargılaması sistemimize girmiş olduğunu ve 2005 yılında yürürlüğe
girmiş olan 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununda da aynı ayrımın korundu-
ğunu belirtmekte ve ceza hukukunda var olan
“istisnalar dar yorumlanır”
ilkesinin
bir sonucu olarak da, yasama dokunulmazlığı olan bir kişinin ifadesinin polis ve
savcılık tarafından alınabileceğini belirtmektedir.