TBB Dergisi 101. Sayı

120 / 537

TBB Dergisi 2012 (101) Candide ŞENTÜRK / Tuğba BAYZİT 119
şulu ile açık olmasını istemek ve yargısal süreç içindeki her tür kararın
gerekçeli olarak yazılmasını beklemek hakkıdır74.
Adil yargılanma hakkı günümüzde ceza yargılamasının “olmaz-
sa olmaz ”larının başında yer almaktadır75. Gerçekten AİHS m. 6 esas
alındığında adil yargılanma hakkının ceza muhakemesine dair birçok
temel hak ya da ilkeyi içinde barındırdığı görülür. Burada belirtmek
gerekir ki, ilke yalnızca yargılamaya değil, muhakemenin bütününe
ilişkindir. Bu sebeple, “adil yargılama” yerine “adil muhakeme”76 terimi-
nin kullanılmasının daha doğru olacağı belirtilmektedir. En azından
“ yargılama”, “ muhakeme” şeklinde anlaşılmalıdır. Bu şekilde soruştur-
ma evresi de ifade edilmiş olacaktır77. Yerleşmiş bir terim olduğundan
çalışmamızda da “adil yargılanma ” terimi tercih edilecektir 78.
74 Bu konuda bkz. KARAKEHYA Hakan, “Adil Yargılanma Hakkının İnsan Hak-
ları Arasındaki Yeri ve Ceza Muhakemesi Bağlamındaki Önemi”, Ceza Hukuku
Dergisi, Yıl: 2, S. 5, Aralık 2007, s.188-189. Bir başka tanıma göre, adil yargılanma
hakkı, bir hukuk devletinde güvenceleri sağlanmış savunma hakkının tam olarak
kullanılabildiği, uyuşmazlıktan önce kurulmuş mahkemeler önünde ve tabii yar-
gıçlarca yargılanması anlamını taşımaktadır (YURTCAN, s.42-43).
75 YURTCAN, s.42.
76 Yazara göre, fair trial kavramının karşılığı olarak adil muhakeme teriminin kulla-
nılması daha uygundur. Çünkü bu kavram 6’ıncı maddedeki güvenceleri içeren
kurallara uygun ve hile yapılmaksızın gerçekleştirilen bir muhakeme faaliyetini
ifade etmektedir. Yapılan faaliyetin 6’ıncı maddedeki güvenceleri içeren kurallara
uygunluğunu ve bunların dürüst bir şekilde uygulanmasını “adil”, iddia, savun-
ma ve yargılama makamları tarafından birlikte yapılan kolektif faaliyeti de “mu-
hakeme” kavramları ifade etmektedir (KARAKEHYA, s.187). Fair trial teriminin
Türkçe karşılığı konusunda pek çok değişik görüş bulunmaktadır: Gözübüyük/
Gölcüklü, “adil yargılama” (GÖZÜBÜYÜK/ GÖLCÜKLÜ, s.265); İnceoğlu “adil
yargılanma” (Yazar kavramın tam karşılığı olarak “hakkaniyete uygun yargılama”
teriminin kullanılması gerektiğini savunmakta ancak pratik kaygılar nedeniyle
adil yargılanma terimini kullandığını belirtmektedir. Bu konuda bkz. İNCEOĞ-
LU Sibel, İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı,
Kamu ve Özel Hukuk Alanlarında Ortak Yargısal Hak ve İlkeler, Kasım 2008,
s.3-4); Tezcan/ Erdem/ Sancakdar ise hem adil yargılanma hem de dürüst yar-
gılanma (TEZCAN/ ERDEM/ SANCAKDAR, s.303); Ünver/ Hakeri “adil yar-
gılanma hakkı” (ÜNVER/ HAKERİ, s.16; ÜNVER/ HAKERİ, Temel Bilgiler, s.6);
Yurtcan, “adil yargılanma” (YURTCAN, s.41); Özbek/ Kanbur/ Doğan/ Bacaksız/
Tepe ise “adil yargıla(n)ma” (Yazarlar kavramın tam karşılığı olarak “adil muha-
keme” teriminin kullanılması gerektiğini savunmakla birlikte yerleşmiş bir terim
olduğu için adil yargılama terimini kullanmaktadırlar. Bu konuda bkz. ÖZBEK/
KANBUR/ DOĞAN/ BACAKSIZ/ TEPE, s.53) terimlerini kullanmaktadırlar.
AİHM’in resmi sitesindeki Türkçe metinlerde “adil yargılanma hakkı” terimi kul-
lanılmaktadır
97D6-1735F4ABEA1F/0/TUR_QR.pdf, Erişim Tarihi: 08.08.2011, Saat: 16.35).
77 Öte yandan adil yargılanmanın sadece şüpheli ya da sanık açısından bir hak ola-
rak da kabul edilmemesi gerekmektedir. Adil yargılanma bir hak ise de adil yar-
gılama da soruşturma ve kovuşturma makamları bakımından bir yükümlülük
olup bu yönüyle adil yargılanma hakkı adil yargılama ilkesine dönüşmektedir
(ÖZBEK/ KANBUR/ DOĞAN/ BACAKSIZ/ TEPE, s.53).
78 Adil yargılanma hakkını düzenleyen AİHS’nin 6’ıncı maddesinin başlığının İngi-