TBB Dergisi 101. Sayı

Gizli Tanık

124

İddia ile savunma arasında haklarda eşitlik olması gerektiği anla-

mına gelen bu ilke, şüphelinin aleyhine bir hukuki durumun taratıl-

mamasını da kapsamaktadır. Ceza yargılaması hukuku bakımından

ele alındığında, silahların eşitliği ilkesi, Anglo-Amerikan hukukunda

geçerli olan taraf muhakemesini yansıtan bir yapıdadır

. Anglo-Sak-

son hukukunun uygulandığı ülkeler bakımından tanık dinleme ko-

nusunda eşitliğin sağlanmasında önemli bir sorunla karşılaşılmadığı

belirtilmektedir. Çünkü tanıklar, iddia ve savunma makamlarınca çağ-

rılmakta; hâkim, taraflara bu hususta müdahale etmemekte; çağrılan

tanıkları da yine iddia ve savunma makamları sorguya çekmektedir.

Fakat Kıta Avrupası hukukunda, hangi tanıkların dinleneceğine hâkim

karar vermekte, dinlemeyi de bizzat kendisi gerçekleştirmektedir. Bu

durum savunma tarafının dinlenmesini istediği bazı tanıkların dinlen-

mesinin reddedilmesine neden olabilmekte ve hukuki uyuşmazlıkla-

ra yol açabilmektedir. AİHM, hangi tanıkların dinlenip, hangilerinin

dinlenemeyeceği hususunda mahkemenin takdir yetkisi bulunduğu-

nu, maddi gerçeğe ulaşmada etkisi bulunmayan tanıkların dinlenmesi

taleplerinin reddedilebileceği görüşündedir

medeni hak ve yükümlülük üzerindeki uyuşmazlıkla alakalı diğer davalarda da

uygulanır. Dolayısıyla bu ilke, hem medeni yargılama hem de idari yargılama

usulünü de ilgilendirir (İNCEOĞLU, s.220). AİHS m. 6’da yer alan ilkelerden bel-

ki de en önemlisi, taraflardan her birine, davasını sunması bakımından eşit fırsat

tanınması ve taraflardan hiçbirine karşı yan üzerine herhangi bir avantaj sağlan-

maması gerekliliğine dayalı silahların eşitliği ilkesidir. Söz konusu ilke, davanın

taraflarından her birine, karşı tarafı n delilleri ve savunmaları hakkında bilgi sahi-

bi olma hakkı ve her bir tarafın diğerine karşı eşit oranda cevap olanağı tanınma-

sını içermektedir (GOMIEN, s.72; ERGÜL, s.187).

93 GÖLCÜKLÜ, Adil Yargılama, s.218.

94 DONAY Süheyl, İnsan Hakları Açısından Sanığın Hakları ve Türk Hukuku, İstan-

bul 1982, s.181; TURGUT, s.66. İç hukukta tanıkların kabul edilmesine dair bazı

kurallar koyulmuş ve bu nedenle yetkili makam delilin ilgisiz olması nedeniyle

tanığın dinlenmesini reddetmiş olabilir. Delillerin ilgili ya da ilgisiz olduğunu,

gerçeği aydınlatmaya yardımcı olup olmayacağını değerlendirmek konusunda

asıl yetkili ulusal mahkemeler olup, Sözleşme organları yargılamayı bir bütün ola-

rak değerlendirerek hakkaniyete uygun bir yargılama yapılıp yapılmadığını de-

netlemektedirler. Bu nedenle, m. 6’nın ihlal edildiğini iddia eden bir kişi, sadece

belirli bir tanığı davet edemediğini değil, gerçeğin ortaya çıkarılabilmesi için bu

tanığın dinlenmesinin gerekli olduğunu ve dinlenmemesinin savunma haklarına

zarar verdiğini de ispatlamak zorundadır. Eğer gerçeğin ortaya çıkması ile ulusal

mahkemenin çağırmayı reddettiği tanıklar arasında bir bağın olduğu başvurucu

tarafından ortaya koyulamazsa adil yargılanma hakkı da (m. 6/1 ve 6/3-d) ihlal

edilmemiş olacaktır. Sözleşme organlarına göre, bir savunma tanığının dinlenmesi

istemini reddeden ulusal mahkeme, kendisini bu sonuca götüren gerekçeleri ka-

rarında göstermek durumundadır. Aksi hal 6’ıncı maddeyi ihlal edecektir (İNCE-