180 / 537
TBB Dergisi 2012 (101)
Özlem TÜZÜNER
179
CMR Konvansiyonu’nda, taşıma senedinin yerini alan sevk mektu-
bunun kıymetli evrak niteliğinde olduğunu gösteren bir hükümmevcut
değildir. Konvansiyon’da yalnızca,
“taşıma mukavelesinin, sevk mektubu-
nun düzenlenmesi ile gerçekleşeceği”
temenni edilmiştir. Fakat
“bu mektu-
bun yokluğu, usule aykırı oluşu veya kaybolması, taşıma mukavelesinin varlığı
ve geçerliliğini etkilemez. Sevk mektubu üç nüsha halinde düzenlenerek gönde-
rici ve taşımacı tarafından imzalanır”
. Ayrıca, bu mektupta düzenlenmesi
gereken bilgilere değinilmiştir (CMR m. 4, 5/1, 6, 9). Şartları gerçekleş-
tiğinde, sevk mektubu, içerdiği hususların doğruluğu hakkında alelade
bir karine doğurmaktadır
58
. Eğer CMR Konvansiyonu’ndaki taşıma se-
nedi kıymetli evrak olsaydı, senedin devri yükün de devredilmiş sayıl-
ması sonucunu doğururdu. Öyleyse, Türk Ticaret Kanunu’nun aksine,
CMR Konvansiyonu’nda, eşya üzerindeki mülkiyet hakkının sevk mek-
tubuna mündemiç olduğunu iddia etmek mümkün değildir
59
.
Yük senedi ise, Türk Ticaret Kanunu’nda, taşıma senedi hazırlan-
madığı zaman, gönderenin istemi üzerine taşıyıcı tarafından imzala-
nıp gönderene verilmesi zorunlu olan bir belge olarak düzenlenmiştir
(TTK. m. 859). Taşıma senedi, taşıma sözleşmesinin zorunlu unsuru
olmadığı üzere, taşıma senedini ikame etmek üzere planlanan yük
senedi, evleviyet ilkesine göre, taşıma sözleşmesinin zorunlu unsuru
kabul edilemez. Taşıma senedi ile yük senedinin ortak yanı, her ikisi-
nin de ispat fonksiyonu arz etmesidir
60
. Taşıma senedinin aksine, yük
58 Ayrıntılı bilgi için bkz. Yeşilova, İspat, s. 243 vd.
59 Akıncı, s. 43-45, 47, 48. Aynı yönde bkz. Yılmaz, s. 45, 46; Yeşilova, Müteakip, s.
142; Yeşilova, İspat, s. 241.
60 Taşıma senedi dışında kalan sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, teslim belgesi, teslim
makbuzu, ordino, şartname, manifesto gibi evrakların, yalnızca taşıma sözleşmenin
varlığını ve içeriğini ispatlamaya yaradığı; emtiayı temsil etmedikleri; kıymetli evrak
olmadıkları yönünde bkz. Dutilleul/Delebecque, s. 659; Alter, s. 55; Thaller, s. 304.
Anılan evraklarda yazanın aksini ispatlamak için muhakkak benzeri başka bir yazılı
evrak gerektiği yönünde bkz. Alter, s. 57.
Taşıma senedi de dâhil olmak üzere, kıymetli evrak niteliği olsun olmasın, taşıma
senedine benzeyen bütün belgelerin sözleşmenin akdedildiğini ispatlamaya yaradığı
yönünde bkz. Zeyneloğlu, 1980, s. 22, 96-98.
Taşıma senedinin taşıma ilişkisinin en esaslı delili olduğu yönünde bkz. Özdemir, s.
29.
Taşıma senedinin daha çok ispat işlevi gördüğü, başkaca işlevleri de bulunduğu yö-
nünde bkz. Ülgen, Taşıma Hukuku, s. 237, 238; Aydın, s. 8; Özdemir, s. 29; Erdil
Engin, Karayolu ile Uluslararası Eşya Taşıma Hukuku, İçtihatlı CMR Konvansiyonu
Şerhi, İstanbul, 2007, s. 48, 49.
Taşıma senedinin, her ne kadar çok önemli bir ispat vesaiki olsa da, yazılı taşıma